vidu ankaŭ la klarigojn
rapid⭑·/·a
rapid⭑·a
1.
En⭑ nur⭑ mal·long⭑·a temp⭑·o pas⭑·ant·a grand⭑·an distanc¹·on, far⭑·ant·a grand⭑·an
labor⭑·on, progres⭑·ant·a mult⭑·e kc: rapid⭑·a, kiel⭑ la⭑ fulm⭑·o ; pli⭑
rapid⭑·aj ili est⭑·is ol⭑ agl⭑·oj ; pli⭑ rapid⭑·aj ol⭑ leopard⭑·oj ; rapid⭑·aj
send⭑·it·oj ; [jen⭑] flu⭑·is rapid⭑·a river⭑·o ; la⭑ vetur⭑·ad·o est⭑·is rapid⭑·a
kiel⭑ vent⭑·o ; la⭑ flug⭑·ad·o est⭑·is sent⭑·ebl·e mal·pli⭑ rapid⭑·a ol⭑ ordinar⭑·e
; tio est⭑·as komik¹·a bird⭑·o, ĝi far⭑·as rapid⭑·an frap⭑·on per⭑ la⭑
flug⭑·il·oj, post⭑·e ĝi ten⭑·as ili·n etend⭑·it·aj sen·mov⭑·e kaj⭑ tamen⭑ rapid⭑·e
flug⭑·as ; sag⭑-rapid⭑·a ĉeval⭑·o ; en⭑ rapid⭑·a trot⭑·ad·o ili rajd⭑·is laŭ⭑
voj⭑·o ; parol⭑·ad·o rapid⭑·a, vigl⭑·a kaj⭑ elegant¹·a ; pli⭑ rapid⭑·a far⭑·iĝ·is
ŝi⭑·a spir⭑·ad·o ; tro⭑ rapid⭑·a riĉ⭑·iĝ·o diabl⭑·on ĝoj⭑·ig·as ; tro⭑ rapid⭑·a
labor⭑·o, tro⭑ mal·grand⭑·a valor⭑·o ; tro⭑ rapid⭑·a edz⭑·iĝ·o ― por⭑~ĉiam⭑·a
katen⭑·iĝ·o (decid⭑·it·a post⭑ jam⭑ mal·long⭑·a temp⭑·o de⭑ kon⭑·at·iĝ·o) ; tro⭑
rapid⭑·a akcel⭑·o ne⭑ konduk⭑·as al⭑ cel⭑·o .
2.
Plen⭑·um·at·a aŭ⭑ okaz⭑·ant·a en⭑ mal·long⭑·a temp⭑·o: per⭑ rapid⭑·a gest⭑·o ŝi
montr⭑·is la⭑ ĝarden⭑·on ; per⭑ rapid⭑·a mov⭑·o la⭑ princ⭑·o sid⭑·iĝ·is sur⭑ la⭑
benk⭑·on ; mi dev⭑·as […] far⭑·i rapid⭑·an decid⭑·on! ; tiu ek·kri⭑·o, kiu
el·salt⭑·is el⭑ ŝi⭑·a buŝ⭑·o, est⭑·is rapid⭑·a, obtuz³·a, sed⭑ kor⭑-ŝir⭑·ant·a ; per⭑
rapid⭑·a abrupt²·a voĉ⭑·o ; li ĵet⭑·is rapid⭑·an ĉirkaŭ·rigard⭑·on sur⭑ la⭑
mal·riĉ⭑·ajn vest⭑·ojn de⭑ la⭑ jun⭑·a vir⭑·in·o ; ŝi far⭑·is al⭑ si⭑·a edz⭑·o
rapid⭑·ajn sign⭑·ojn ; subit⭑·e ek·son⭑·is rapid⭑·aj paŝ⭑·oj ; rapid⭑·aj bat⭑·oj
. {ne·atend⭑·it·a} , {subit⭑·a} , {tuj⁽⁺⁾·a}
rapid⭑·e
En⭑ rapid⭑·a manier⭑·o: rapid⭑·e sav⭑·u vi·n tie·n ; rapid⭑·e ŝi el·verŝ⭑·is el⭑
si⭑·a kruĉ⭑·o en⭑ la⭑ trink⭑·uj·on, kaj⭑ kur⭑·is de·nov⭑·e al⭑ la⭑ put⭑·o ;
kia·mani¹·er·e vi tiel⭑ rapid⭑·e trov⭑·is [ĝi·n] ? ni⭑·a literatur⭑·o kresk⭑·as
tiel⭑ sen·halt⭑·e kaj⭑ rapid⭑·e, ke⭑ mult⭑·aj mal·grand⭑·aj naci⭑·oj jam⭑ nun⭑
pov⭑·as ni·n envi⭑·i ; rapid⭑·e ir⭑·as la⭑ vort⭑·oj, sed⭑ ne⭑ rapid⭑·e la⭑ far⭑·oj
; bon⭑·a fam⭑·o si·n tren⭑·as testud⭑·e, mal·bon⭑·a kur⭑·as rapid⭑·e ;
pens⭑-rapid⭑·e, cerv⭑-rapid⭑·e (vd {rapid⭑·eg·a} ) ; kiu don⭑·as rapid⭑·e,
don⭑·as du⭑·obl·e .
rapid⭑·o
1.
{Rapid⭑·ec·o} : sen⭑ rapid⭑·o, sed⭑ ankaŭ⭑ sen⭑ sen·ord⭑·o, si·n star⭑·ig·is […]
la⭑ kvar⭑+vic⭑·aj kolon⭑·oj de⭑ la⭑ egipt⁽⁺⁾·aj lanc¹·ist·oj kaj⭑ hak⭑·il·ist·oj ; la⭑
mon⭑·o for·flu⭑·is kiel⭑ akv⭑·o inter⭑ fingr⭑·oj […] kun⭑ tia rapid⭑·o ili
baldaŭ⭑ pov⭑·os est⭑·i tut⭑·e skrap⭑·it·aj ; li sci⭑·os el·ig⭑·i de⭑ ili ĉiu·jn
sekret⭑·ojn […] sed⭑ gard⭑·em·e, por⭑ per⭑ rapid⭑·o ne⭑ vek⭑·i suspekt⭑·ojn ;
la⭑ lingv⭑·o help⭑·a de⭑ la⭑ hom⭑·ar·o dev⭑·as est⭑·i por⭑ ĉiu·j facil⭑·a, ―
rapid⭑·o, logik¹·o dev⭑·as reg⭑·i ĝi⭑·an fundament⭑·on .
2.
{Fizik⭑·a grand⭑·o} , esprim⭑·ant·a la⭑ rilat⭑·on inter⭑ la⭑ {long⭑·o}
tra·ir⭑·at·a de⭑ punkt⭑·o aŭ⭑ korp⭑·o kaj⭑ la⭑ daŭr⭑·o de⭑ tiu tra·ir⭑·ad·o: la⭑
rapid⭑·o de⭑ la⭑ son⭑·o, de⭑ la⭑ lum⭑·o; la⭑ rapid⭑·o de⭑ mov⭑·iĝ·ant·a punkt⭑·o
egal⭑·as al⭑ la⭑ unu⭑·a deriv⁴·aĵ·o de⭑ ĝi⭑·a pozici¹·o rilat⭑·e al⭑ temp⭑·o; la⭑
{dimensi⁴·oj} de⭑ rapid⭑·o est⭑·as ; aŭt⁸·oj preter·vetur⭑·as mi·n
rapid⭑·e, ili pov⭑·as ating⭑·i 90-kilometr⭑·an rapid⭑·on ; ĉiu·j rajd⭑·is for⭑
en⭑ long⭑·a vic⭑·o, ir⭑·e aŭ⭑ trot⭑·e, sed⭑ baldaŭ⭑ ili forges⭑·is la⭑ ordon⭑·ojn
pri⭑ moder⭑·a rapid⭑·o, pli⭑ kaj⭑ pli⭑ instig⭑·ant·e si⭑·ajn ĉeval⭑·ojn ili
galop¹·e flug⭑·is antaŭ⭑·en . {metr⭑·o en⭑ sekund⭑·o}
Rim.: La⭑ rapid⭑·o „30km/h“ esprim⭑·iĝ·as per⭑ la⭑ fraz¹·o „ (po⭑) 30
kilometr⭑·oj(n) hor⭑·e“ aŭ⭑ „(po⭑) 30 kilometr⭑·oj(n) en⭑ hor⭑·o“ aŭ⭑ „(po⭑)
30 kilometr⭑·oj(n) por⭑ hor⭑·o“ aŭ⭑ „(po⭑) 30 kilometr⭑·oj(n) je⭑ hor⭑·o“.
La⭑ Akademi¹·o mal·konsil⭑·as la⭑ uz⭑·ad·on de⭑ la⭑ prepozici⭑·o {po⭑} , por⭑
esprim⭑·i la⭑ rilat⭑·on indik³·it·an per⭑ la⭑ frakci¹·--strek⭑·o (ne⭑ *30
kilometr⭑·oj(n) po⭑ hor⭑·e*).
rapid⭑·i
(ntr)
Pen⭑·i por⭑ ir⭑·i ie·n aŭ⭑ por⭑ iel⭑ ajn⭑ ag⭑·i en⭑ mal·long⭑·a temp⭑·o: ŝi […]
rapid⭑·is re·ven⭑·i ; ŝi rapid⭑·is trans·kur⭑·i la⭑ strat⭑·on ;
rapid⭑·is en⭑ la⭑ tend⭑·on al⭑ ; infan⭑·oj […] rapid⭑·as el⭑ la⭑
lern⭑·ej·o ; [ili] kur⭑·is kaj⭑ rapid⭑·is tie·n kaj⭑ re⭑·en ; star⭑·int·e
kelk⭑·ajn minut⭑·ojn en⭑ pens⭑·oj [li] vek⭑·iĝ·is kaj⭑ rapid⭑·is for⭑ ; mi
dev⭑·as sen·prokrast⭑·e for·rapid⭑·i, ni⭑·a afer⭑·o est⭑·as ekster·ordinar⭑·e
urĝ¹·a ; ni rapid⭑·os trankvil⭑·ig·i tiu·jn ĉi⭑ sinjor⭑·ojn ; mi rapid⭑·as
respond⭑·i la⭑ demand⭑·on ; kun⭑ konfid⭑·o neniam⭑ rapid⭑·u ; rapid⭑·i por⭑
fin⭑·i si⭑·an task¹·on; ne⭑ rapid⭑·u koler⭑·i ; rapid⭑·u mal·rapid⭑·e . {galop¹·i}
, {hast⁽⁺⁾·i} , {kur⭑·i} , {urĝ¹·iĝ·i}
rapid⭑·ec·o
Ec⭑·o de⭑ iu aŭ⭑ io rapid⭑·a: skrib⭑·ad·i kun⭑ la⭑ rapid⭑·ec·o de⭑ la⭑ pens⭑·ad·o ;
atend⭑·u mi·n tie ĉi⭑! ― dir⭑·is kun⭑ mal·trankvil⭑·a rapid⭑·ec·o ;
du⭑ kaleŝ⭑·oj kun⭑ furioz⭑·a rapid⭑·ec·o preter·galop¹·is ; kiel⭑ ŝov⭑·iĝ·ad·o de⭑
limak⭑·o en⭑ kompar⭑·o kun⭑ la⭑ rapid⭑·ec·o de⭑ la⭑ radi⭑·o de⭑ lum⭑·o ; ni […]
kon⭑·as ja⭑ preskaŭ⭑ ĉiu·j la⭑ rapid⭑·ec·on de⭑ la⭑ vapor⭑-fort⭑·a vetur⭑·ad·o, ni
el·prov⭑·is ĝi·n aŭ⭑ sur⭑ fer⭑-voj⭑·o, aŭ⭑ sur⭑ ŝip⭑·o sur⭑ la⭑ mar⭑·o ; la⭑ afer⭑·o
konsist⭑·as ne⭑ en⭑ rapid⭑·ec·o, sed⭑ en⭑ cert⭑·ec·o ; mi en⭑ rapid⭑·ec·o
decid⭑·is .
rapid⭑·ig·i, pli·rapid⭑·ig·i
(tr)
Ig⭑·i rapid⭑·a, {pel⭑·i} , {akcel⭑·i} : [ili] pli⭑ rapid⭑·ig·is la⭑ paŝ⭑·ojn
por⭑ pli⭑ fru⭑·e ating⭑·i la⭑ cel⭑·on ; mi komenc⭑·is ricev⭑·i mult⭑·on da⭑
leter⭑·oj kun⭑ demand⭑·oj kaj⭑ kun⭑ pet⭑·oj rapid⭑·ig·i l'⭑ afer⭑·on ; la⭑
impres⭑·oj de⭑ la⭑ Bulonj⭑·a kongres⭑·o nur⭑ rapid⭑·ig·is ni⭑·an decid⭑·on
publik⭑·ig·i ni⭑·an Deklaraci³·on ; ŝi batal⭑·is kontraŭ⭑ […] si⭑·a kor⭑·o,
pen⭑·ant·e kviet⭑·ig·i ĝi⭑·an rapid⭑·ig·it·an frap⭑·ad·on ; pli·rapid⭑·ig·i la⭑
marŝ⭑·on .
rapid⭑·iĝ·i
(ntr)
Iĝ⭑·i rapid⭑·a, ag⭑·i en⭑ pli⭑ kaj⭑ pli⭑ mal·long⭑·a temp⭑·o: ŝi sent⭑·as, ke⭑ ŝi⭑·a
kor⭑·o rapid⭑·iĝ·as ; ŝi⭑·a puls¹·o viv⭑·iĝ·is, ŝi⭑·a spir⭑·o aktiv⭑·iĝ·is kaj⭑
rapid⭑·iĝ·is ; mi pli⭑ rapid⭑·iĝ·is el·ir⭑·i ol⭑ en·ir⭑·i ; oni ordinar⭑·e ne⭑
tiel⭑ rapid⭑·iĝ·as, dum⭑·e tie ĉi⭑ ŝajn⭑·is plej⭑ grav⭑·e en⭑ plej⭑ mal·long⭑·a
temp⭑·o tra·kur⭑·i ; sam⭑+temp⭑·e, kun⭑ la⭑ pli·rapid⭑·iĝ·o, la⭑ voĉ⭑·o
pli·fort⭑·iĝ·os, kio kontribu³·os al⭑ kre⭑·o de⭑ ekscit⭑·o ; la⭑ gravit⁽⁺⁾·a
rapid⭑·iĝ·o .
rapid⭑·um·o
Ĉiu el⭑ la⭑ divers⭑·aj reĝim³·oj de⭑ de⭑ plu·rapid⭑·a (kaj/aŭ plur⁴+direkt⭑·a)
trans·misi⭑·il·o: pas⭑·i de⭑ la⭑ du⭑·a al⭑ la⭑ tri⭑·a rapid⭑·um·o; li bezon⭑·is nek⭑
iam⭑ ajn⭑ tuŝ⭑·i la⭑ lev⭑·il·on por⭑ la⭑ rapid⭑·um·oj, nek⭑ iel⭑ preciz⭑·e
direkt⭑·i si⭑·an taksi⁹·on ; supr⭑~en·ir⭑·ant·e, lukt²·eg·i kun⭑ rapid⭑·um·ar·o kaj⭑
gas⭑-pedal¹·o por⭑ melk⭑·i ĝis⭑ plej⭑~last⭑·a pov⭑·er·o […] muĝ⭑·ant·an motor¹·on ;
la⭑ brems⁵·o-sistem⭑·o funkci¹·us nur⭑ de·pend⭑·e de⭑ reg⭑·il·o fiks¹·it·a per⭑ tri⭑
sekur⁴~pec⭑·oj tia·mani¹·er·e lig⭑·it·aj al⭑ la⭑ rapid⭑·um~stang⭑·o ke⭑ ĉiu+foj⭑·e
kiam⭑ oni met⭑·as tiu·n sur⭑ retroir⁽⁺⁾·an pozici¹·on, unu⭑ el⭑ la⭑ er⭑·oj
mal·kroĉ⭑·iĝ·as .
mal·rapid⭑·a
Bezon⭑·ant·a long⭑·an temp⭑·on por⭑ si⭑·a ag⭑·ad·o: [ŝi] ĉiu+minut⭑·e
el·rigard⭑·ad·is tra⭑ la⭑ fenestr⭑·o kaj⭑ mal·ben⭑·ad·is la⭑ ne·el·port⭑·ebl·e
mal·rapid⭑·an, laŭ⭑ ŝi⭑·a opini⭑·o, ir⭑·ad·on de⭑ la⭑ vagon⭑·ar·o ; oni aŭd⭑·is
mal·rapid⭑·ajn, egal⭑·ajn paŝ⭑·ojn ; [ŝi] ĵet⭑·is mal·rapid⭑·an rigard⭑·on en⭑
la⭑ tut⭑·an ĉambr⭑·on kaj⭑ post⭑·e, far⭑·int·e kelk⭑·e da⭑ paŝ⭑·oj, sid⭑·iĝ·is sur⭑
la⭑ kanap⭑·et·o ; la⭑ Sinjor⭑·o ne⭑ mal·rapid⭑·as pri⭑ la⭑ promes⭑·o, kiel⭑ iu·j
mal·rapid⭑·ec·on kalkul⭑·as, sed⭑ pacienc⭑·as al⭑ vi . {testud⭑·e}
mal·rapid⭑·i
(ntr)
Ag⭑·i {mal·vigl⭑·e} , mal·intens⁴·e, laŭ⭑ trankvil⭑·a takt¹·o: la⭑ vagon⭑·ar·o
mal·rapid⭑·as, eĉ⭑ halt⭑·as temp⭑·on ; ne⭑ mal·rapid⭑·u, ne⭑ rest⭑·as temp⭑·o !
ĉar⭑ li mal·rapid⭑·is, tial⭑ la⭑ vir⭑·oj kapt⭑·is li⭑·an man⭑·on ; ili ne⭑
mal·rapid⭑·ant·e dis·ir⭑·is . {lam⭑·i^2}
rapid⭑·eg·a, flug⭑-rapid⭑·a, vent⭑-rapid⭑·a, fulm⭑-rapid⭑·a, sag⭑-rapid⭑·a
Tre⭑ rapid⭑·a: ĉiu for·don⭑·is si·n al⭑ si⭑·a kur⭑·ad·o, kiel⭑ ĉeval⭑·o, kiu
flug⭑-rapid⭑·e kur⭑·as en⭑ la⭑ batal⭑·on ; la⭑ kozak¹·o sur⭑ si⭑·a mal·grand⭑·a
ĉeval⭑·o galop¹·is rapid⭑·eg·e sur⭑ la⭑ eben⭑·aĵ·o ; sur⭑ si⭑·a sag⭑-rapid⭑·a
ĉeval⭑·o li galop¹·is super⭑ la⭑ velur⭑·e verd⭑·aj herb⭑·ej·oj ; la⭑ cerb⭑·o de⭑
Karl⁽⁺⁾·o labor⭑·as fulm⭑-rapid⭑·e kaj⭑ en⭑ ekscit⭑·o ; ili ambaŭ⭑ ek·spir⭑·is kaj⭑
vent⭑-rapid⭑·e komenc⭑·is re·viv⭑·ig·i la⭑ ekscit⭑·ajn detal⭑·ojn ; kiel⭑
dron⭑·ant·o en⭑ fulm⭑-rapid⭑·aj bild¹·oj re·memor⭑·as si⭑·an tut⭑·an viv⭑·on, tiel⭑
li re·memor⭑·is ; fulm⭑-rapid⭑·e tra·leg⭑·is la⭑
rezoluci⁹·on, tra·glut⭑·ant·e ne·leg⭑·ebl·ajn lok⭑·ojn ; la⭑ orator¹·o dev⭑·as
fulm⭑-rapid⭑·e decid⭑·iĝ·i ĉu⭑ kapt⭑·i tiu·n nov⭑·an ide⭑·on por⭑ la⭑ fin⭑·o de⭑ si⭑·a
parol⭑·ad·o kaj⭑ rezign³·i pri⭑ la⭑ prepar⭑·it·a fin⭑·o ; „ !“, mi
pens⭑·as fulm⭑-rapid⭑·e .
lum⭑-rapid⭑·o, lum⭑-rapid⭑·ec·o
Praktik⭑·a {mezur⭑-unu⭑·o} egal⭑·a al⭑ la⭑ rapid⭑·ec·o de⭑ la⭑ lum⭑·o en⭑ vaku⁹·o
(299 792 km/s): kvazaŭ⭑ je⭑ 30-obl⭑·a lum⭑-rapid⭑·ec·o, kio fizik⭑·e ne⭑
ebl⭑·as ; lum⭑-rapid⭑·a vojaĝ⭑·o tra⭑ inter·ret⭑·aj voj⭑·oj .
[artikol⭑-versi⁹·o: 1.139 2023/12/12 20:10:26 ]
__________________________________________________________________