vidu ankaŭ la klarigojn
reg⭑·/·i
reg⭑·i
1.
(tr)
Efektiv⭑·e {estr⭑·i} , {direkt⭑·i} , {obe⭑·ig·i} : reg⭑·i la⭑ […] glav⭑·on ;
ĉiu·n tag⭑·on li farad⁽⁺⁾·is al⭑ ŝi si⭑·an propon⭑·on kaj⭑ vol⭑·is far⭑·i ŝi·n
re·gant⭑·a sinjor⭑·in·o ; la⭑ re·gant⭑·a klas⭑·o parol⭑·is la⭑ franc⭑·an ; ĉiu
lern⭑·ej·estr·o klopod⭑·as si⭑·a+manier⭑·e reg⭑·i la⭑ situaci⭑·on ; ĉiu cel⭑·ad·o
de⭑ unu⭑ gent⭑·o reg⭑·i super⭑ ali⭑·aj gent⭑·oj, […] dev⭑·os mal·aper⭑·i ;
lingv⭑·oj […] ne⭑ est⭑·as reg⭑·at·aj de⭑ biologi¹·aj, sed⭑ de⭑ sociologi¹·aj
kaj⭑ lingvistik⁽⁺⁾·aj leĝ⭑·oj ; mon⭑·o mond⭑·on reg⭑·as ; pli⭑ facil⭑·e est⭑·as
reg⭑·i ol⭑ ag⭑·i .
a)
Direkt⭑·i la⭑ afer⭑·ojn de⭑ la⭑ {ŝtat⭑·o} : mult⭑·aj faraon⁽⁺⁾·oj reg⭑·is
mal·long⭑·e, kaj⭑ de⭑ kelk⭑·aj mal·aper⭑·is […] eĉ⭑ la⭑ nom⭑·oj ; mi
instru⭑·os al⭑ vi la⭑ mal·facil⭑·an art⭑·on reg⭑·i la⭑ ŝtat⭑·on kaj⭑
observ⭑·i la⭑ ag⭑·ojn de⭑ l'⭑ mal·amik⭑·oj ; en⭑ tiu temp⭑·o la⭑
Filiŝt¹⁰·oj reg⭑·is super⭑ ; sur⭑ la⭑ insul⭑·o reg⭑·as tre⭑
demokrat²·a, parlament¹·a estr⭑·ar·o ; reg⭑·i oni pov⭑·as super⭑ la⭑
land⭑·o; {guvern⭑·i} oni pov⭑·as ia·n provinc⭑·on (tro·vant⭑·e si·n
tamen⭑ sub⭑ ordon⭑·oj pli⭑ alt⭑·aj, ekzempl⭑·e de⭑ reĝ⭑·o) aŭ⭑ ia·n
person⭑·on . {reĝ⭑·i}
b)
Direkt⭑·i kaj⭑ estr⭑·i iu·n entrepren⭑·on: for·las⭑·is si⭑·an meti⭑·on
pro⭑ divers⭑·aj kaŭz⭑·oj, sed⭑ precip⭑·e pro⭑ ribel⭑·o kontraŭ⭑ la⭑
regul⭑·oj kaj⭑ postul⭑·oj de⭑ estr⭑·e reg⭑·at·a labor⭑·o ; apud⭑ re·gant⭑·a
„Centr⭑·a Komitat⭑·o“ el⭑ 25 membr⭑·oj, est⭑·is propon⭑·it·aj i.a. unu⭑
15-membr⭑·a „Komitat⭑·o de⭑ la⭑ Lingv⭑·o“ ; la⭑ variete⁽⁺⁾·o est⭑·is
reg⭑·at·a de⭑ komik¹·ul·o nom⭑·at·a ; brav⭑·a mastr⭑·in·o
tie reg⭑·is […] ĉio en⭑ la⭑ dom⭑·o bril⭑·is kaj⭑ fulm⭑·is de⭑ pur⭑·ec·o .
{dikt⭑·i} , {gvid⭑·i} , {komand⭑·i} , {konduk⭑·i} , {mastr⭑·i} ,
{stir⁹·i}
2.
Plen⭑·e {kapabl⭑·i} , {kompetent⭑·i} pri⭑ io, uz⭑·i il⭑·on, aparat¹·on,
metod¹·on ktp: perfekt⭑·a skrib⭑·ist·in·o dev⭑·as reg⭑·i ankaŭ⭑ stenografi³·on
; serioz⭑·a prepar⭑·o de⭑ la⭑ parol⭑·ad·o, […] not⭑·ad·o de⭑ la⭑ ĉef⭑·aj punkt⭑·oj
– ĉio ĉi⭑ kre⭑·as ĉe⭑ la⭑ parol⭑·ont·o la⭑ konsci⭑·on, ke⭑ li bon⭑·e reg⭑·as la⭑
tem⭑·on ; id⭑·ist·o, kiu ankoraŭ⭑ mal·bon⭑·e reg⭑·as la⭑ lingv⭑·on ; ne⭑ plu⭑
est⭑·as la⭑ uz⭑·ant·o, kiu reg⭑·as la⭑ maŝin⭑·on, sed⭑ est⭑·as la⭑ aparat¹·o kiu
reg⭑·as la⭑ uz⭑·ant·on . {stir⁹·i^1} , {sci⭑-pov⭑·i}
3.
{Ek·posed⭑·i} , plen⭑·ig·i la⭑ anim⭑·on de⭑ iu: la⭑ princ⭑·o, reg⭑·at·a de⭑ la⭑
pasi⭑·o, send⭑·is nov⭑·ajn kaj⭑ nov⭑·ajn sag⭑·ojn, mort⭑·ig·ant·e ; vir⭑·o plen⭑·a
de⭑ prudent⭑·o, kiu sci⭑·as juĝ⭑·i la⭑ propr⭑·ajn ag⭑·ojn, sci⭑·as si·n reg⭑·i ;
ŝi·n reg⭑·as ia·j sekret⭑·aj kaj⭑ de⭑ ŝi mem⭑ ne⭑ kon⭑·at·aj fort⭑·oj .
4.
(ntr)
Iom⭑ daŭr⭑·e kaj⭑ vast⭑·e est⭑·ad·i, manifest¹·iĝ·i, {influ⭑·i} , {efik⭑·i} :
Di⭑·o far⭑·is la⭑ du⭑ grand⭑·ajn lum⭑·aĵ·ojn: la⭑ pli⭑ grand⭑·an lum⭑·aĵ·on, por⭑
reg⭑·i la⭑ tag⭑·on, kaj⭑ la⭑ mal·pli⭑ grand⭑·an lum⭑·aĵ·on, por⭑ reg⭑·i la⭑ nokt⭑·on
; gast⭑·oj ven⭑·ad·is, kaj⭑ gaj⭑·a mov⭑·ad·o komenc⭑·iĝ·is, kaj⭑ ĉarm⭑·a ton⭑·o de⭑
ĝoj⭑·a ekscit⭑·ec·o jam⭑ reg⭑·is en⭑ la⭑ tut⭑·a dom⭑·o ; ni dev⭑·as ir⭑·i en⭑
lok⭑·on, kie ne⭑ reg⭑·as tia tumult⭑·o ; en⭑ la⭑ palac⭑·o […] reg⭑·is grand⭑·a
funebr⭑·o ; [la⭑] tur⭑·o impon¹·e reg⭑·as super⭑ la⭑ urb⭑·o kun⭑ alt⭑·ec·o de⭑ 165
metr⭑·oj ; en⭑ Esperant⭑·uj·o reg⭑·as ne⭑ sol⭑·e la⭑ lingv⭑·o Esperant⭑·o, sed⭑
ankaŭ⭑ la⭑ intern⭑·a ide⭑·o de⭑ la⭑ Esperant⭑·ism·o ; neniam⭑ permes⭑·u, ke⭑
[…] reg⭑·u la⭑ princip⭑·o: „kiu pli⭑ laŭt⭑·e kri⭑·as, tiu est⭑·as prav⭑·a“ .
{determin²·i^1} , {difin⭑·i^2} , {kondiĉ⭑·i^3}
5.
Hav⭑·i kiel⭑ de·pend⭑·aĵ·on: transitiv²·a verb⭑·o reg⭑·as objekt⭑·on.
{determin²·i^2}
re·gad⭑·o
Ag⭑·ad·o de⭑ tiu, kiu reg⭑·as: la⭑ unu⭑+tag⭑·a re·gad⭑·o de⭑ tiu ĉi⭑ estr⭑·o ne⭑
rest⭑·is sen⭑ post·sign⭑·oj ; sub⭑ ili⭑·a re·gad⭑·o est⭑·is milit⭑·ist·ar·o el⭑
tri⭑×cent⭑ sep⭑ mil⭑ kvin⭑×cent⭑ […] por⭑ help⭑·i al⭑ la⭑ reĝ⭑·o kontraŭ⭑ la⭑
mal·amik⭑·o ; la⭑ kelk⭑+monat⭑·a re·gad⭑·o de⭑ la⭑ vic⭑·--reĝ⭑·o est⭑·is tre⭑
prosper⭑·a ; ĝust⭑·e en⭑ la⭑ mal·facil⭑·a moment⭑·o komenc⭑·is ĉiopova re·gad⭑·o
de⭑ l'⭑ okaz⭑·o ; mi est⭑·as nun⭑ tiel⭑ sen·fort⭑·a, ke⭑ mi perd⭑·is eĉ⭑ la⭑
re·gad⭑·on super⭑ mi⭑·a viv⭑·o ; sub⭑ tiu re·gad⭑·o koĉer⁽⁺⁾·o kaj⭑ serv⭑·ist·oj
far⭑·iĝ·ad·is vokt⁽⁺⁾·oj ; la⭑ nord⭑·--amerik⁸·aj angl⭑·aj koloni¹·oj […] fond⭑·is
la⭑ uson⁹·an federaci¹·on en⭑ la⭑ jar⭑·o 1787 post⭑ dek⭑-unu⭑-jar⭑·a anarki³·o
kiel⭑ sen·de·pend⭑·aj ŝtat⭑·oj post⭑ si⭑·a liber⭑·iĝ·o el⭑ brit⁹·a re·gad⭑·o ; ni
don⭑·u do⭑ hodiaŭ⭑ plen⭑·an re·gad⭑·on al⭑ tiu silent⭑·a, sed⭑ solen⭑·a kaj⭑
profund⭑·a sent⭑·o . {reg⭑-sistem⭑·o} , {reĝim³·o}
reg⭑·at·o
Tiu, kiu est⭑·as sub·met⭑·at·a al⭑ la⭑ re·gad⭑·o de⭑ iu ŝtat⭑·o: ĉiu regn⭑·an·o
sci⭑·u, ke⭑ li […] dev⭑·as obe⭑·i […] fundament⭑·ajn leĝ⭑·ojn de⭑ si⭑·a land⭑·o,
kiu·j est⭑·as egal⭑·e dev⭑·ig·aj por⭑ la⭑ re·gant⭑·oj kaj⭑ reg⭑·at·oj ; li
konvink⭑·iĝ·is, ke⭑ ver⭑·e fidel⭑·ajn kaj⭑ am⭑·ant·ajn reg⭑·at·ojn oni pov⭑·as
trov⭑·i nur⭑ inter⭑ la⭑ aristokrati⁸·o ; vi supoz⭑·as ke⭑ la⭑ re·gant⭑·oj de⭑
civit³·oj, la⭑ aŭtentik¹·aj re·gant⭑·oj, ial⭑ konsider⭑·as si⭑·ajn reg⭑·at·ojn
ali⭑+manier⭑·e ol⭑ ŝaf⭑·ojn, ke⭑ ili pri·zorg⭑·as ili·n nokt⭑·e kaj⭑ tag⭑·e kun⭑
ali⭑·a cel⭑·o ol⭑ profit⭑·i pro⭑ ili .
reg⭑·il·o
{Aranĝ⭑·aĵ·o} , per⭑ kiu oni reg⭑·as {aparat¹·o^1} n: mi serĉ⭑·is inter⭑ la⭑
reg⭑·il·oj, ĝis⭑ mi trov⭑·is la⭑ ŝalt⁹·il·on ; la⭑ brems⁵·o-sistem⭑·o funkci¹·us
nur⭑ de·pend⭑·e de⭑ reg⭑·il·o fiks¹·it·a per⭑ tri⭑ sekur⁴~pec⭑·oj […] lig⭑·it·aj al⭑
la⭑ rapid⭑·um~stang⭑·o ; nepr⭑·is reg⭑·il·o de⭑ vide⁽⁺⁾·o-lud⭑·o […] por⭑ 10-minut⭑·a
preskaŭ⭑ sen·spir⭑·a batal⭑·o ; la⭑ reg⭑·il·ar·o de⭑ la⭑ potenc⭑·o .
reg⭑·ist·o
Membr⭑·o de⭑ {reg⭑·ist·ar·o} : vi star⭑·ig·u reg⭑·ist·ojn kaj⭑ juĝ⭑·ist·ojn ; la⭑
reg⭑·ist·oj uz⭑·is la⭑ metod¹·on tradici¹·an: „ “ ; mi
atent⭑·ig·as vi·n pri⭑ la⭑ grand⭑·a simpati¹·o, kiu·n montr⭑·is al⭑ ni⭑·a afer⭑·o
la⭑ reg⭑·ist·oj de⭑ tiu land⭑·o ; Raŭlo daŭr⭑·ig·is […] si⭑·an meti⭑·on de⭑
kamp⭑·ar·a nobel⭑·ul·o, ne⭑ tro⭑ rimark⭑·ant·e, ke⭑ li est⭑·as nur⭑ la⭑ reg⭑·ist·o
de⭑ bien⭑·o ; la⭑ pac⭑·o ne⭑ long⭑·e daŭr⭑·is, ĉar⭑ la⭑ nov⭑·aj reg⭑·ist·oj […]
komenc⭑·is turment⭑·i kaj⭑ tiran¹·i la⭑ popol⭑·on ; ne⭑ dec⭑·as ke⭑ reg⭑·ist·o
pet⭑·u la⭑ reg⭑·ot·ojn est⭑·i reg⭑·at·aj, se⭑ li efektiv⭑·e kapabl⭑·as help⭑·i .
{grav⭑·ul·o} , {politik¹·ist·o}
reg⭑·ist·ar·o
Tut⭑·o de⭑ la⭑ person⭑·oj, kiu·j reg⭑·as ŝtat⭑·on: la⭑ reg⭑·ist·ar·oj de⭑ la⭑ plej⭑
ĉef⭑·aj regn⭑·oj ; ni⭑·a sol⭑·a kurier⭑·o de⭑ nov⭑·aĵ·oj […] parol⭑·as tro⭑
ribel⭑·em·e pri⭑ la⭑ reg⭑·ist·ar·o ; io okaz⭑·as tie, en⭑ Asiri⁽⁺⁾·o, kio
komenc⭑·as mal·trankvil⭑·ig·i mi⭑·an reg⭑·ist·ar·on ; for·pel⭑·it·a de⭑ la⭑ rus⭑·a
reg⭑·ist·ar·o ; la⭑ unu⭑·an foj⭑·on ni⭑·a kongres⭑·o aper⭑·as sub⭑ la⭑ oficial⭑·a
sankci⭑·o de⭑ regn⭑·estr·o kaj⭑ reg⭑·ist·ar·o . {kabinet⁵·o}
mem·re·gad⭑·o, mem·reg⭑·ec·o, mem·reg⭑·o
1.
La⭑ {rajt⭑·o} reg⭑·i si·n, far⭑·i propr⭑·ajn decid⭑·ojn kaj⭑ leĝ⭑·ojn pri⭑ si⭑·a
viv⭑·o: li parol⭑·is pri⭑ popol⭑·a mem·re·gad⭑·o kaj⭑ popol⭑·a mem·kler⭑·ig·o ;
jen⭑ urb⭑·o, kie kolekt⭑·iĝ·is antaŭ⭑ kvin⭑×cent⭑ jar⭑·oj la⭑ unu⭑·a parlament¹·o
kaj⭑ met⭑·is fundament⭑·on por⭑ tut⭑+popol⭑·a mem·re·gad⭑·o ; oni tia·mani¹·er·e
fond⭑·us ver⭑·an federal⁽⁻⁾·an reg⭑·ist·ar·on, kiu tamen⭑ respekt⭑·us la⭑
mem·reg⭑·on de⭑ la⭑ apart⭑·aj ŝtat⭑·oj . {aŭtonom⁴·ec·o} ,
{sen·de·pend⭑·ec·o}
2.
La⭑ kapabl⭑·o funkci¹·i sen⭑ ekster⭑·a re·gad⭑·o, {aŭtomat¹·e} : la⭑ nun⭑·a
esplor⭑·ad·o mal⭑·e cel⭑·as daŭr⭑·an mem·reg⭑·ec·on, kapabl⭑·on por⭑ la⭑ robot⁹·o
konstru⭑·i mem⭑ plan⭑·on .
3.
{Sin⁸-re·gad⭑·o} : kaj⭑ ne⭑ sol⭑·e li re·akir⭑·is la⭑ mem·re·gad⭑·on, sed⭑ eĉ⭑ li
ek·sent⭑·is si·n sen·fin⭑·e super⭑·a, ol⭑ ĉio viv⭑·ant·a ; ĉu⭑ koler⭑·em·a? ne⭑
koler⭑·em·a, sed⭑ ... eksplod⭑·em·a, ĝis⭑ perd⭑·o de⭑ mem·reg⭑·o ; mi perd⭑·as
mi⭑·an mem·re·gad⭑·on, frenez⭑·a koler⭑·o don⭑·as al⭑ mi la⭑ fort⭑·on mal·ferm⭑·i
la⭑ pord⭑·on de⭑ l'⭑ ŝrank⭑·o, kaj⭑ mi bat⭑·as ŝi·n per⭑ la⭑ pugn⭑·oj, per⭑ la⭑
pied⭑·oj .
Rim.: „Mem⭑“ akcent⭑·as aŭtonom⁴·ec·on de⭑ ag⭑·ad·o, mal·est⭑·on de⭑ ekster⭑·a
(mal)help⭑·o; „si·n“ akcent⭑·as ke⭑ la⭑ objekt⭑·o de⭑ la⭑ ag⭑·o est⭑·as la⭑
subjekt⭑·o. Tial⭑ por⭑ la⭑ signif⭑·o psiĥologi⁽⁺⁾·a pli⭑ konven⭑·as
„sin⁸-re·gad⭑·o“, kaj⭑ pri⭑ la⭑ senc⭑·oj politik¹·a kaj⭑ teĥnik³·a,
„mem·re·gad⭑·o“.
mis·reg⭑·i
Reg⭑·i mal·propr⭑·e, mal·bon⭑·e: la⭑ valon⁽⁺⁾·aj politik¹·ist·oj mis·reg⭑·is, ili
dis·perd⭑·is la⭑ riĉ⭑·aĵ·ojn de⭑ ĉiu·j, ili ne⭑ far⭑·is la⭑ bon⭑·ajn decid⭑·ojn
pri⭑ la⭑ ekonomi¹·a bon⭑~stat⭑·o de⭑ Belgi⁽⁺⁾·o ; sekv⭑·is seri⭑·o da⭑
ne·long⭑·e~daŭr⭑·aj mis·re·gant⭑·aj sud⭑·--vjetnam⁽⁺⁾·aj administraci³·oj .
sin⁸-re·gad⭑·o, sin⁸-reg⭑·o
Kapabl⭑·o reg⭑·i si·n, reg⭑·i si⭑·ajn emoci³·ojn, kaj⭑ rezult²·a {trankvil⭑·o} :
sinjor⭑·o Pi⭑~kvik⁽⁺⁾·o vid⭑·ig·is tiu·jn perfekt⭑·an mal·panik²·on kaj⭑ sin⁸-reg⭑·on,
kiu·j est⭑·as la⭑ ne·mal·hav⭑·ebl·aj akompan⭑·ant·oj de⭑ mens³·o grandioz¹·a ;
kun·iĝ⭑·u de·nov⭑·e, por⭑ ke⭑ Satan¹·o vi·n ne⭑ tent⭑·u pro⭑ mank⭑·o de⭑ sin⁸-re·gad⭑·o
.
super·reg⭑·i
(tr)
1.
Hav⭑·i pli⭑ da⭑ potenc⭑·o ol⭑: la⭑ komand⭑·o super·reg⭑·is la⭑ mal·am⭑·on ; li⭑·a
tim⭑·em·o super·reg⭑·is ; li⭑·a kor⭑·o bat⭑·is fort⭑·e, kaj⭑ re⭑·e super·re·gem²·a
sopir⭑·o ek·posed⭑·is li·n ; en⭑ la⭑ daŭr⭑·o de⭑ kelk⭑·e da⭑ moment⭑·oj ŝi ne⭑
pov⭑·is el·ig⭑·i eĉ⭑ unu⭑ vort⭑·on, post⭑·e, super·re·gant⭑·e si·n, ŝi ek·parol⭑·is
mal·laŭt⭑·e ; ĉiu·jn sent⭑·ojn super·reg⭑·is en⭑ ŝi kor⭑+tuŝ⭑·iĝ·o, dank⭑·em·o .
2.
Est⭑·i pli⭑ grav⭑·a, pli⭑ mult⭑+nombr⭑·a ol⭑: [ĉio] en⭑ tiu tag⭑·o nov⭑·e
kolor⭑·iĝ·is de⭑ mort⭑·ant·aj hom⭑·oj […], la⭑ river⭑·et·o hav⭑·is ruĝ⭑·an akv⭑·on
[…], la⭑ ĉie super·re·gant⭑·a kolor⭑·o mal·agrabl⭑·e bril⭑·is en⭑ la⭑ sun⭑·o ;
oni komenc⭑·is liber⭑·e babil⭑·i kaj⭑ ŝerc⭑·i […] post⭑ ne·long⭑·e ili⭑·a
aktiv⭑·ec·o tut⭑·e super·reg⭑·is tiu·jn de⭑ la⭑ ali⭑·aj ; ĉe⭑ la⭑ voj⭑+kruc⭑·iĝ·oj
star⭑·as anonc⭑-tabul⭑·oj, nun⭑ antaŭ⭑ somer⭑-mez⭑·o super·reg⭑·as sur⭑ ili
grand⭑·aj afiŝ¹·oj pri⭑ danc⭑·o kaj⭑ amuz⭑·iĝ·o . {domin⁽⁺⁾·i}
[artikol⭑-versi⁹·o: 1.126 2024/01/17 09:25:19 ]
__________________________________________________________________