vidu ankaŭ la klarigojn
sci⭑·/·i
sci⭑·i
(tr)
1.
Posed⭑·i preciz⭑·e iu·n inform¹·on en⭑ si⭑·a mens³·o: mi sci⭑·as, ke⭑ vi est⭑·as
honest⭑·a; ŝi sci⭑·is, ke⭑ ŝi mem⭑ kant⭑·us pli⭑ bel⭑·e ; mi de⭑ terur⭑·o ne⭑
sci⭑·is, kio·n far⭑·i ; hav⭑·ant·a dev⭑·on far⭑·i du⭑ afer⭑·ojn mi nun⭑ ne⭑
sci⭑·as, kiu·n el⭑ la⭑ ambaŭ⭑ elekt⭑·i ; kiu ir⭑·ad·as en⭑ mal·lum⭑·o, ne⭑
sci⭑·as, kie·n li ir⭑·as ; vi ne⭑ sci⭑·as, ĉu⭑ ne⭑ est⭑·os mal·feliĉ⭑·o sur⭑ la⭑
ter⭑·o ; pol⭑·oj, kiu·j ne⭑ sci⭑·as ali⭑·an lingv⭑·on krom⭑ si⭑·a propr⭑·a ; se⭑
la⭑ lern⭑·ant·o sci⭑·us bon⭑·e si⭑·an lecion⭑·on ... saĝ⭑·ul·o sci⭑·as io·n, sed⭑
neniu sci⭑·as ĉio·n ; ne⭑ sci⭑·i la⭑ detal⭑·ojn de⭑ la⭑ regul⭑·ar·o; neniu
sci⭑·as li⭑·an tomb⭑·on (kie est⭑·as li⭑·a tomb⭑·o) ; la⭑ venĝ⭑·o ne⭑ dev⭑·as sci⭑·i
(hav⭑·i) lim⭑·ojn ; kiom⭑ mi sci⭑·as (laŭ⭑ tio, kio·n mi sci⭑·as) .
2.
{Sci⭑-pov⭑·i} : sci⭑·i naĝ⭑·i; sci⭑·i lud⭑·i ŝak⭑·ojn; sci⭑·u (est⭑·u kapabl⭑·a)
elokvent⭑·i, sci⭑·u ankaŭ⭑ silent⭑·i ; vi sci⭑·is bon⭑·e ekspluat²·i mi⭑·an
situaci⭑·on .
sci⭑·o
1.
{Sci⭑·ad·o} : sci⭑·o de⭑ kelk⭑·aj ĝeneral¹·aj princip⭑·oj pov⭑·as anstataŭ⭑·i la⭑
sci⭑·on de⭑ mult⭑·aj fakt¹·oj; tio far⭑·iĝ·is sen⭑ mi⭑·a sci⭑·o; [ĉu⭑] vi est⭑·is
sen⭑ mi⭑·a sci⭑·o en⭑ la⭑ oper¹·a bal⭑·o ? mi⭑·a sci⭑·o pri⭑ la⭑ hebre⭑·a est⭑·as
magr⁽⁺⁾·a ; laŭ⭑ mi⭑·a sci⭑·o; laŭ⭑ mi⭑·a sci⭑·o komun⭑·ism·o est⭑·as de·pra⭑-temp⭑·a
rev⭑·o de⭑ la⭑ hom⭑·ar·o pri⭑ la⭑ just⭑·a komun⭑·um·o, kie inter⭑ la⭑ hom⭑·oj
reg⭑·as frat⭑·ec·o .
2.
{Sci⭑·aĵ·o} : akir⭑·i mult⭑·e da⭑ sci⭑·oj ; kiu pli·mult⭑·ig·as si⭑·ajn sci⭑·ojn,
tiu pli·mult⭑·ig·as si⭑·ajn dolor⭑·ojn ; vi⭑·a buŝ⭑·o ten⭑·u sci⭑·on .
sci⭑·ad·o
Stat⭑·o de⭑ tiu, kiu sci⭑·as: sci⭑·ad·o pri⭑ higien¹·o est⭑·as ĉiam⭑ util⭑·a; li
est⭑·is plen⭑·a de⭑ saĝ⭑·ec·o, kompetent⭑·ec·o, kaj⭑ sci⭑·ad·o, por⭑ far⭑·i ĉia·n
labor⭑·on ; ŝi ricev⭑·is grand⭑·an respekt⭑·on por⭑ li⭑·a vast⭑·a sci⭑·ad·o ;
ne·sci⭑·ad·o de⭑ leĝ⭑·o neniu·n prav⭑·ig·as .
sci⭑·aĵ·o
Tio, kio·n oni sci⭑·as, {inform¹·o} , fakt¹·o...: unu⭑ el⭑ ili pov⭑·is don⭑·i
sci⭑·aĵ·on pri⭑ la⭑ reĝ⭑·id·o ; per⭑ kia mal·facil⭑·a manier⭑·o oni akir⭑·as en⭑
pli⭑ mal·fru⭑·a aĝ⭑·o la⭑ neces⭑·ajn sci⭑·aĵ·ojn ; ni⭑·a nun⭑·a komun⭑·ism·o […]
est⭑·as baz¹·it·a sur⭑ scienc⭑·a fundament⭑·o, ekip²·it·a per⭑ ĉiu+flank⭑·aj
teori⭑·aj kaj⭑ praktik⭑·aj sci⭑·aĵ·oj ; simil⭑·e vi dev⭑·as akcept⭑·i ke⭑
sci⭑·aĵ·oj ne⭑ nur⭑ ŝuld⭑·as si⭑·an sci⭑·iĝ·on al⭑ la⭑ Bon⭑·o, sed⭑ ankaŭ⭑ si⭑·ajn
ekzist⭑·on kaj⭑ re·al·ec⭑·on .
sci⭑·er·o
Element¹·o de⭑ sci⭑·o, ne·komplet²·a sci⭑·o; {inform¹·er·o} : leg⭑·it·a Koran⭑·o
al·port⭑·as sci⭑·er·ojn, dum⭑ re·cit⭑·at·a Koran⭑·o komunik⭑·as si⭑·an sekret⭑·on .
sci⭑·ig·i
(tr)
Far⭑·i, ke⭑ iu sci⭑·u pri⭑ io: mi sci⭑·ig·as, ke⭑ de⭑ nun⭑ la⭑ ŝuld⭑·oj de⭑ mi⭑·a
fil⭑·o ne⭑ est⭑·os pag⭑·at·aj de⭑ mi ; sci⭑·ig·u Johan⭑·on pri⭑ tio ; paĝi⭑·o […]
sci⭑·ig·is al⭑ li la⭑ komplot²·on ; oni sci⭑·ig·is al⭑ la⭑ princ⭑·o, ke⭑
mal·supr⭑·e atend⭑·as li⭑·aj infan⭑·oj . {komunik⭑·i^1} , {inform¹·i}
sci⭑·ig·o
Tio, kio·n oni sci⭑·ig·as: hodiaŭ⭑ mi ricev⭑·is bon⭑·an sci⭑·ig·on; kiam⭑
aŭd⭑·is la⭑ sci⭑·ig·on pri⭑ […] li kur⭑·is al⭑ li renkont⭑·e
; la⭑ popol⭑·o aŭd⭑·is tiu·n mal·bon⭑·an sci⭑·ig·on, kaj⭑ ili ek·funebr⭑·is ;
sci⭑·ig·oj de⭑ gazet⭑·oj ; komunik⭑·i al⭑ li la⭑ sci⭑·ig·on ; la⭑ sci⭑·ig·o pri⭑
mobiliz¹·ad·o dis·port⭑·iĝ·is kiel⭑ fulm⭑·o-tondr⭑·o. {aviz⭑·o} , {inform¹·o} ,
{komunik⭑·o} , {nov⭑·aĵ·o}
sci⭑·iĝ·i
(ntr)
Ek·sci⭑·i, ricev⭑·i sci⭑·on pri⭑...: sci⭑·iĝ·is, ke⭑ oni vend⭑·as
gren⭑·on en⭑ Egipt⁽⁺⁾·uj·o ; li⭑·a frat⭑·in·o star⭑·iĝ·is mal·proksim⭑·e, por⭑
sci⭑·iĝ·i, kio far⭑·iĝ·os kun⭑ li ; kio·n ni aŭd⭑·is kaj⭑ sci⭑·iĝ·is ? la⭑
Reĝ⭑·o, al·met⭑·int·e la⭑ okul⭑-vitr⭑·ojn, ĉirkaŭ·rigard⭑·is por⭑ sci⭑·iĝ·i kiu
parol⭑·as ; mi demand⭑·is sci⭑+vol⭑·e, por⭑ sci⭑·iĝ·i, kiel⭑ [li] progres⭑·is .
antaŭ·sci⭑·i
(tr)
Anticip³·e sci⭑·i: ĉi⭑ tio·n antaŭ·sci⭑·ant·e, gard⭑·u vi·n, por⭑ ke⭑ vi ne⭑
for·log⭑·iĝ·u per⭑ la⭑ erar⭑·o de⭑ la⭑ pek⭑·ul·oj ; la⭑ nomarĥ⁽⁺⁾·o kun⭑ ĝem⭑·o si·n
ĵet⭑·is sur⭑ la⭑ plank⭑·on, kaj⭑ antaŭ·sci⭑·ig·is , ke⭑ li est⭑·as
grav⭑·e mal·san⭑·a ; la⭑ unu⭑·a part⭑·o [de⭑ la⭑ histori⭑·o] pov⭑·us rest⭑·i
ne·rakont⭑·it·a, ‐ ĝi tamen⭑ don⭑·os al⭑ ni antaŭ·sci⭑·ig·ojn, kaj⭑ tia·j ĉiam⭑
est⭑·as util⭑·aj . {konjekt⭑·i} , {diven⭑·i}
ĉioscia
Kiu sci⭑·as ĉio·n, aŭ⭑ tia ŝajn⭑·as pro⭑ tre⭑ vast⭑·a kompren⭑·o: hom⭑·o ne⭑
pov⭑·us est⭑·i tiel⭑ saĝ⭑·a kaj⭑ ĉioscia . Doktor⭑·o Ĉioscia ; la⭑ di⭑·o de⭑
abraham⁽⁺⁾·aj religi⭑·oj […] est⭑·as la⭑ kre⭑·ant·o de⭑ la⭑ mond⭑·o, etern⭑·a,
ĉiopova, ĉioscia .
ek·sci⭑·i
(tr)
1.
Ricev⭑·i aŭ⭑ akir⭑·i inform¹·on, iĝ⭑·i sci⭑·ant·a io·n: ek·sci⭑·i la⭑ ver⭑·on;
ek·sci⭑·i pri⭑ ies⭑ intrig⭑·oj; ek·sci⭑·i grav⭑·an nov⭑·aĵ·on; kaj⭑ ili ek·sci⭑·is,
ke⭑ la⭑ kest⭑·o de⭑ la⭑ Etern⭑·ul·o ven⭑·is en⭑ la⭑ tend⭑·ar·on ; kiam⭑
ek·sci⭑·is, ke⭑ intenc⭑·as mal·bon⭑·on kontraŭ⭑ li, li dir⭑·is al⭑ la⭑
pastr⭑·o : Don⁽⁺⁾·u la⭑ efod⁽⁺⁾·on .
2.
Per⭑ spert⭑·o aŭ⭑ tra·viv⭑·aĵ·o bon⭑·e, ĝis·fund⭑·e kompren⭑·i: sed⭑ kiam⭑ mi
dediĉ⭑·is mi⭑·an kor⭑·on, por⭑ ek·kon⭑·i la⭑ saĝ⭑·ec·on kaj⭑ ek·kon⭑·i la⭑
mal·saĝ⭑·ec·on kaj⭑ sen·senc⭑·ec·on, mi ek·sci⭑·is, ke⭑ ankaŭ⭑ ĉi⭑ tio est⭑·as
vent⭑·aĵ·o .
mult⭑·e~sci⭑·a, mult⭑+sci⭑·a
Hav⭑·ant·a mult⭑·ajn sci⭑·ojn, vast⭑·e pri⭑ divers⭑·aj tem⭑·oj aŭ⭑ profund⭑·e pri⭑
unu⭑ tem⭑·o: Val⭑-de·mar⭑·o est⭑·is mal·humil⭑·a kaj⭑ fier⭑·a, sed⭑ ankaŭ⭑
mult⭑·e~sci⭑·a kaj⭑ spert⭑·a . loĝ⭑·ej·on, kiu·n [li] ek·konstru⭑·is per⭑ si⭑·a
mul⭑-te⭑-sci⭑·ant·a prudent⭑·o ; li est⭑·as mult⭑+sci⭑·a, simpati¹·a, traf⭑·e
re·ag⭑·ant·a, foj⭑·e atak⭑·ant·a .
mal·sci⭑·o
Plen⭑·a ne·sci⭑·o, ne·inform¹·it·ec·o: ili tre⭑ mir⭑·is pro⭑ ni⭑·a mal·sci⭑·o ; en⭑
feliĉ⭑·a mal·sci⭑·o pas⭑·as la⭑ temp⭑·on inter⭑ amik⭑-in⭑·oj .
{stult²·ec·o}
ne·sci⭑·ul·o
Tiu, kiu ne⭑ sci⭑·as io·n, ne⭑ hav⭑·as mult⭑·ajn sci⭑·ojn: Karl⁽⁺⁾·o ĉiam⭑
sent⭑·is si·n ne·sci⭑·ul·o apud⭑ li .
sci⭑-pov⭑·i
(tr)
{Kapabl⭑·i} far⭑·i io·n dank⭑·e al⭑ akir⭑·it·aj sci⭑·oj kaj⭑ praktik⭑·a
ekzerc⭑·ad·o: sci⭑-pov⭑·i la⭑ hispan⭑·an lingv⭑·on; la⭑ kvin⭑+jar⭑·a Ludovik⭑·o jam⭑
sci⭑-pov⭑·is leg⭑·i kaj⭑ skrib⭑·i rus⭑·e ; ili sci⭑-pov⭑·is konserv⭑·i sufiĉ⭑·e
liber⭑·an komun⭑·um·an aranĝ⭑·on.
sci⭑-vol⭑·i
Dezir⭑·i sci⭑·i io·n: ĉiu sci⭑-vol⭑·is, kiel⭑ tio ebl⭑·us mi eg⭑·e sci⭑-vol⭑·is
pri⭑ ĉio, kio rest⭑·is al⭑ mi kaŝ⭑·it·a ; mi sci⭑-vol⭑·is, kiu est⭑·as la⭑
ali⭑·a person⭑·o, kiu kandidat¹·iĝ·is al⭑ la⭑ redaktor⭑·ec·o ; tio ten⭑·as kaj⭑
interes⭑·as la⭑ aŭd⭑·ant·ar·on, ĉar⭑ ili sci⭑-vol⭑·as pri⭑ la⭑ ŝajn⭑·a
kontraŭ·dir⭑·o ; si·n {demand⭑·i}
sci⭑+vol⭑·a
Dezir⭑·ant·a sci⭑·i io·n: la⭑ knab⭑·in·oj sci⭑+vol⭑·e rigard⭑·is la⭑ tut⭑·an
loĝ⭑·ej·on ; la⭑ mastr⭑·o […] sci⭑+vol⭑·a sekv⭑·is li·n sen·bru⭑·e ; ŝi est⭑·is
tre⭑ sci⭑+vol⭑·a, kaj⭑ tial⭑ ŝi sur⭑ la⭑ promen⭑·ej·o tuj⭑ komenc⭑·is parol⭑·ad·on
kun⭑ la⭑ ali⭑+land⭑·a sinjor⭑·o ; je⭑ la⭑ vid⭑·o de⭑ la⭑ vir⭑·in·o ek·flor⭑·is la⭑
flor⭑·oj sur⭑ la⭑ ter⭑·o, kaj⭑ el⭑ la⭑ ĉiel⭑·o sur⭑ ŝi·n ek·cel⭑·is mil⭑-jard⁽⁺⁾·oj da⭑
sci⭑+vol⭑·aj okul⭑·oj .
sci⭑-vol⭑·o, sci⭑+vol⭑·ec·o
Dezir⭑·o sci⭑·i io·n: ŝi⭑·a sci⭑-vol⭑·o kaj⭑ dezir⭑·o est⭑·is tiel⭑ ekscit⭑·it·aj,
ke⭑ ŝi fin⭑·e dir⭑·is […] ; la⭑ pastr⭑-in⭑·o vojaĝ⭑·is nokt⭑·e […] por⭑ ŝirm⭑·i
si·n de⭑ la⭑ sci⭑-vol⭑·o kaj⭑ respekt⭑·em·aj salut⭑·oj de⭑ la⭑ loĝ⭑·ant·oj ;
mult⭑·aj person⭑·oj al·iĝ⭑·as al⭑ la⭑ esperant⭑·ism·o pro⭑ simpl⭑·a sci⭑+vol⭑·ec·o ;
kun⭑ esprim⭑·o de⭑ kun·sent⭑·o kaj⭑ iom⭑ da⭑ sci⭑+vol⭑·ec·o ; la⭑ enket¹+juĝ⭑·ist·o,
mal⭑·e, rigard⭑·is mi·n kun⭑ sci⭑-vol⭑·o .
sci⭑+vol⭑·em·a
Konstant⭑·e inklin⭑·a ek·sci⭑·i afer⭑·ojn: mi est⭑·as sci⭑+vol⭑·em·a hom⭑·o, kiu
oft⭑·e vol⭑·as esplor⭑·i nov⭑·ajn kamp⭑·ojn ili vol⭑·is vid⭑·i, kiel⭑ ir⭑·as la⭑
vetur⭑·ad·o […] ĉar⭑ ili est⭑·is tre⭑ sci⭑+vol⭑·em·aj ; unu⭑ el⭑ la⭑
telefon¹·ist·in·oj, [...] kiu est⭑·as iom⭑ pli⭑ sci⭑+vol⭑·em·a ol⭑ ŝi dev⭑·us,
sub·aŭskult⭑·is telefon¹·an al·vok⭑·on de⭑ kol⭑·eg·in·o {esplor⭑·em·a}
Rim.: Pro⭑ ali⭑+lingv⭑·aj influ⭑·oj, mult⭑·aj parol⭑·ant·oj ne⭑ disting⭑·as inter⭑
sci⭑+vol⭑·a kaj⭑ sci⭑+vol⭑·em·a. Ĝeneral¹·e sci⭑-vol⭑·o refer⁽⁺⁾·as al⭑ la⭑ dezir⭑·o sci⭑·i unu⭑
specif⁹·an afer⭑·on, dum⭑ sci⭑+vol⭑·em·o kutim⭑·e refer⁽⁺⁾·as al⭑ konstant⭑·a inklin⭑·o vol⭑·i
ek·sci⭑·i pri⭑ divers⭑·aj afer⭑·oj. En⭑ mult⭑·aj okaz⭑·oj sci⭑-vol⭑·o est⭑·as
mal·long⭑·e~daŭr⭑·a mens³·a stat⭑·o, dum⭑ sci⭑+vol⭑·em·o est⭑·as long⭑·e~daŭr⭑·a ec⭑·o de⭑ ies⭑
person⭑·ec·o.
sci⭑+vol⭑·em·o
Konstant⭑·a inklin⭑·o ek·sci⭑·i afer⭑·ojn: nur⭑ mal·mult⭑·aj vol⭑·as lern⭑·i
fremd⭑·an lingv⭑·on pro⭑ nur⭑·a sci⭑+vol⭑·em·o ; mal·ben⭑·a mi⭑·a sci⭑+vol⭑·em·o, kiu
dev⭑·ig·is mi·n sur·grimp³·i la⭑ krad⭑·on de⭑ mi⭑·a sub·plafon⭑·a fenestr⭑·et·o,
kiam⭑ ek·est⭑·is tiu tumult⭑·o ekster⭑·e .
sci⭑-vol⭑·em·ul·o
Hom⭑·o sci⭑+vol⭑·em·a: oni aŭskult⭑·is interes⭑·ajn preleg⁸·ojn kaj⭑
part⭑·o-pren⭑·is diskut¹·ojn, kaj⭑ ŝajn⭑·as ke⭑ neniam⭑ la⭑ diskut¹·o-temp⭑·o
sufiĉ⭑·is por⭑ la⭑ sci⭑-vol⭑·em·ul·oj ; kre⭑·iĝ·is ankaŭ⭑ mar⭑+bord⭑·aj hom⭑·aj
viv⭑-manier⭑·oj: histori⭑·o, kultur¹·o kaj⭑ lingv⭑·o, dank⭑·e al⭑ kiu·j la⭑
loĝ⭑·ant·ar·o nun⭑ log⭑·as sci⭑-vol⭑·em·ul·ojn kaj⭑ vojaĝ⭑·ant·ojn ; ni ir⭑·as
preter⭑ la⭑ flegm⭑·a polic⭑·an·o kaj⭑ ar⭑·et·o da⭑ sci⭑-vol⭑·em·ul·oj, star⭑·ant·aj
sur⭑ la⭑ trotuar⭑·o kaj⭑ lev⭑·int·aj la⭑ kap⭑·ojn al⭑ lum⭑·ig·it·aj fenestr⭑·oj de⭑
la⭑ lokal⁽⁺⁾·o .
pov⭑·o-sci⭑·i
(tr)
{Sci⭑-pov⭑·i} : li pov⭑·o-sci⭑·is naĝ⭑·i ; pov⭑·o-sci⭑·i parol⭑·i Jud³·e ; pov⭑·o-sci⭑·i
lud⭑·i harp⭑·on ; far⭑·i bon⭑·on ili ne⭑ pov⭑·o-sci⭑·as ; ili ne⭑ hont⭑·as, eĉ⭑ ne⭑
pov⭑·o-sci⭑·as ruĝ⭑·iĝ·i ; pov⭑·o-sci⭑·i pret⭑·ig·i la⭑ […] sup⭑·on plej⭑ bon⭑+gust⭑·e ;
oni dev⭑·as pov⭑·o-sci⭑·i port⭑·i kaj⭑ gard⭑·i si⭑·an person⭑·an dign³·on .
Rim.: En⭑ la⭑ modern¹·a lingv⭑·o la⭑ form⭑·o „sci⭑-pov⭑·i“ (t.e. pov⭑·i per⭑ sci⭑·o)
est⭑·as prefer⭑·at·a.
[artikol⭑-versi⁹·o: 1.135 2024/01/29 09:23:17 ]
__________________________________________________________________