vidu ankaŭ la klarigojn
sen⭑
I.
sen⭑
Prepozici⭑·o esprim⭑·ant·a iel⭑ ne·normal¹·an, ne·atend⭑·it·an for·est⭑·on, aŭ⭑
iom⭑ escept⭑·an, pen⭑·ig·an mank⭑·on:
1.
De⭑ objekt⭑·o aŭ⭑ person⭑·o: li don⭑·is al⭑ mi te⭑·on kun⭑ suker⭑·o sed⭑
sen⭑ krem⭑·o ; ni pov⭑·as uz⭑·i akuzativ⭑·on sen⭑ prepozici⭑·o ; vi
tut⭑·e ne⭑ est⭑·as ĝentil⭑·a, dir⭑·is la⭑ fe⭑-in⭑·o sen⭑ koler⭑·o ; la⭑
general⭑·o ven⭑·is sen⭑ adjutant¹·o; sen⭑ gut⭑·oj mal·grand⭑·aj mar⭑·o ne⭑
ekzist⭑·us ; est⭑·i sen⭑ pan⭑·o, mon⭑·o, arm⭑·il·oj.
2.
De⭑ stat⭑·o aŭ⭑ ag⭑·o: ne⭑ ven⭑·as honor⭑·o sen⭑ labor⭑·o ; tiu·j fort⭑·oj
dev⭑·is rest⭑·i por⭑ ŝi sen⭑ uz⭑·o; sen⭑ bezon⭑·o tro⭑ mult⭑·e serĉ⭑·ad·i
en⭑ la⭑ vort⭑·ar·o ; li ne⭑ pov⭑·as sub·skrib⭑·i […] sen⭑ el·met⭑·i si·n
al⭑ ia⭑ […] danĝer⭑·o ; la⭑ sun⭑·o neniam⭑ lev⭑·iĝ·as sen⭑ rigard⭑·i […]
batal⭑·ojn ; li rest⭑·is du⭑ tag⭑·ojn sen⭑ manĝ⭑·i; li nenio·n vol⭑·is
decid⭑·i sen⭑ demand⭑·i mi·n; vi ne⭑ permes⭑·as vi·n ofend⭑·i sen⭑
postul⭑·i kontent⭑·ig·on ; vi⭑·a patr⭑·o neniam⭑ pov⭑·is ek·rigard⭑·i vi·n
sen⭑ tio, ke⭑ li bat⭑·us si·n en⭑ la⭑ brust⭑·on .
Rim.: Kvankam⭑ la⭑ uz⭑·ad·o de⭑ _sen⭑_ antaŭ⭑ infinitiv²·o est⭑·as
ne·oft⭑·a, ĝi est⭑·as tut⭑·e korekt⭑·a, ĉar⭑ logik¹·a kaj⭑ util⭑·a. La⭑
kutim⭑·a dir⭑-manier⭑·o _ne⭑ ...-ante_ ne⭑ est⭑·as ĝust⭑·e sam⭑+senc⭑·a,
ĉar⭑ ĝi ne⭑ esprim⭑·as la⭑ ne·atend⭑·it·ec·on aŭ⭑ la⭑ escept⭑·ec·on de⭑ la⭑
for·est⭑·o. Ekzempl⭑·e: ne⭑ parol⭑·ant·e (ĉar⭑ mi⭑·a tem⭑·o ne⭑ est⭑·as)
pri⭑ la⭑ vers⭑-art⭑·o, mi do⭑ ne⭑ analiz¹·os la⭑ ritm¹·on; sen⭑ parol⭑·i
(eĉ⭑ se⭑ oni ne⭑ vol⭑·as parol⭑·i) pri⭑ la⭑ vers⭑-art⭑·o, la⭑ tie
esprim⭑·it·a ide⭑·o est⭑·as admir⭑·ind·a.
II.
Vort⭑·er·o kun⭑ sam⭑·a signif⭑·o: sen·ec⭑·o, mank⭑·o, mal·abund³·ec·o, sen·hav⭑·ec·o.
sen·ig⭑·i
Mal·hav⭑·ig·i iu·n de⭑ io; {for·pren⭑·i} io·n de⭑ iu: vir⭑·in·o sol⭑·a,
sen·ig⭑·it·a je⭑ si⭑·a edz⭑·o kaj⭑ si⭑·aj du⭑ fil⭑·oj ; li est⭑·is de·ĵet⭑·it·a
el⭑ si⭑·a reĝ⭑·a tron⭑·o kaj⭑ sen·ig⭑·it·a je⭑ si⭑·a glor⭑·o ; mal·feliĉ⭑·a
knab⭑·in·o! mi sen·ig⭑·is al⭑ vi la⭑ ĝoj⭑·ojn de⭑ vi⭑·a jun⭑·ec·o ; [li]
nur⭑ de·turn⭑·is si·n, sed⭑ li ne⭑ sen·ig⭑·is la⭑ frat⭑·on de⭑ la⭑ iluzi¹·o
; mi dezir⭑·eg·as mi·n sen·ig⭑·i je⭑ tiu ĉifon⭑·aĵ·o ; ne⭑ sufiĉ⭑·is la⭑
ne·kalkul⭑·ebl·aj mon⭑-sum⭑·oj, kiu·jn tiu mal·grand⭑·a krim⭑·ul·o al⭑ mi
jam⭑ kost⭑·is, li dev⭑·is pli⭑·e mi·n sen·ig⭑·i je⭑ riĉ⭑·aĵ·oj, kiu·j al⭑
mi rajt⭑·e aparten⭑·as ! Sed⭑ mi pardon⭑·on pet⭑·as de⭑ Dian⁽⁺⁾·o, ⫽ Ke⭑
mi ĝis⭑ nun⭑ mal·just⭑·e ŝi·n sen·ig⭑·is ⫽ De⭑ la⭑ antikv⭑·aj dec⭑·aj
ofer⭑-don⭑·oj . {for·ig⭑·i}
sen·iĝ⭑·i
{Liber⭑·ig·i} si·n de⭑ io; for·ig⭑·i io·n, tiel⭑ ke⭑ ĝi mank⭑·u al⭑ ni:
sen·iĝ⭑·i de⭑ si⭑·aj vest⭑·oj; sen·iĝ⭑·i de⭑ respond⭑·ec·o ; sen·iĝ⭑·i de⭑ la⭑
konvenci²·oj kaj⭑ adapt³·iĝ·oj ; tiel⭑ sen·iĝ⭑·is la⭑ juĝ⭑·ist·o de⭑ si⭑·a
pretekst⭑·o, sub⭑ kies⭑ flug⭑·il·oj li esper⭑·is insid⭑·e lud⭑·i ;
malgraŭ⭑ la⭑ tut⭑·a roman¹·a egoism¹·o li ne⭑ pov⭑·is sen·iĝ⭑·i de⭑ am⭑·o
al⭑ li ; cent⭑·oj da⭑ famili⭑·oj sen·iĝ⭑·is je⭑ si⭑·a tut⭑·a ŝpar⭑-mon⭑·o ;
apud·river⭑·et·aj dekliv⭑·oj sen·iĝ⭑·is je⭑ arb⭑·oj . {de·met⭑·i} ,
{de·pren⭑·i} , {for·met⭑·i}
III.
sen⭑-
Prefiks⭑·o uz⭑·at·a:
A.
Por⭑ deriv⁴·i el⭑ substantiv⭑·oj adjektiv⭑·ojn signif⭑·ant·ajn iel⭑
ne·normal¹·an for·est⭑·on aŭ⭑ mank⭑·on de⭑ la⭑ ide⭑·o esprim⭑·at·a en⭑ la⭑
substantiv⭑·o: {sen·hom⭑·a} , sen·voj⭑·a dezert⭑·o ; sen·karn¹·aj
fingr⭑·oj ; sen·ambici¹·a, {sen·barb⭑·a} , {sen·ekzempl⭑·a} ,
{sen·frukt⭑·a} ; sen·fund⭑·a; {sen·gust⭑·a} , {sen·korp⭑·a} ,
{sen·lim⭑·a} , {sen·makul⭑·a} ; sen·materi¹·a; {sen·parti⭑·a} ;
sen·pasi⭑·a; {sen·senc⭑·a} . El⭑ tia·j adjektiv⭑·oj regul⭑·e deriv⁴·iĝ·as
adverb⭑·oj kaj⭑ substantiv⭑·oj: sen·lim⭑·e etend⭑·iĝ·i; {sen·senc⭑·aĵ·o}
; sen·parti⭑·ec·o; ktp.
1.
sen·ag⭑·o; sen·atend⭑·e; sen·bril⭑·a; {sen·cel⭑·a} , {sen·ĉes⭑·a} ,
{sen·dank⭑·a} , {sen·defend⭑·a} vir⭑·in·o; sen·efik⭑·a;
sen·ekzerc⭑·a, {sen·fin⭑·a} , {sen·hont⭑·a} , {sen·kompat⭑·a} ,
{sen·mort⭑·a} ; {sen·mov⭑·a} , sen⭑ {sen·okup⭑·a} , {sen·pek⭑·a}
, {sen·prepar⭑·a} ; sen·profit⭑·a ( {ne·profit⭑·ig·a} ),
{sen·prokrast⭑·e} , {sen·pun⭑·a} , {sen·signif⭑·a} ,
{sen·zorg⭑·a} , {sen·de·pend⭑·a} ; sen·inter·romp⭑·a (
{ne·inter·romp⭑·it·a} ), {sen·part⭑·o-pren⭑·a} ; sen·sci⭑·ec·o .
2.
sen·fort⭑·a; {sen·kulp⭑·a} , {sen·lac⭑·a} , {sen·per⭑·a} ;
sen·prudent⭑·a ; sen·spert⭑·a; {sen·sprit⭑·a} ; sen·util⭑·a.
Rim.: Pri⭑ tiu last⭑·a klas⭑·o, la⭑ prefiks⭑·o _ne⭑_ est⭑·as
prefer⭑·ind·a, precip⭑·e kiam⭑ oni al·met⭑·as sufiks⭑·ojn al⭑
tiu·j kun·met⭑·it·aj adjektiv⭑·oj: prefer⭑·e al⭑ sen·erar⭑·em·a,
sen·grav⭑·ec·o, sen·kler⭑·ec·o , sen·taŭg⭑·ec·o est⭑·as konsil⭑·ind·e
uz⭑·i ne·erar⭑·em·a, mal·grav⭑·ec·o, mal·kler⭑·ec·o, ne·taŭg⭑·ec·o.
Rim.: La⭑ prefiks⭑·o _sen⭑-_ pov⭑·as est⭑·i uz⭑·at·a nur⭑ antaŭ⭑
substantiv⭑·a radik⭑·o kaj⭑ tial⭑ ĝi neniam⭑ trov⭑·iĝ·as en⭑ la⭑ sam⭑·a
vort⭑·o kun⭑·e kun⭑ la⭑ sufiks⭑·oj adjektiv⭑·aj _ebl, em, ind_. Por⭑
adjektiv⭑·aj aŭ⭑ verb⭑·aj radik⭑·oj oni uz⭑·as la⭑ prefiks⭑·ojn _ne⭑_
aŭ⭑ _mal_, laŭ⭑ la⭑ senc⭑·o. Kp. sen·mantel⭑·a kaj⭑ ne·vest⭑·it·a,
sen·kor⭑·a kaj⭑ mal·mild²·a.
Rim.: Pro⭑ tio ke⭑ la⭑ ne⭑·ad·o per⭑ _sen⭑_ ŝajn⭑·as pli⭑ drast⁹·a kaj⭑
energi⭑·a ol⭑ tiu per⭑ _ne⭑_, kiu oft⭑·e konfuz⭑·iĝ·as por⭑ la⭑ orel⭑·o
kun⭑ la⭑ simpl⭑·a ne⭑·a adverb⭑·o, oni kutim⭑·iĝ·is al·met⭑·i _sen⭑_ al⭑
substantiv⭑·o sen·per⭑·e deriv⁴·it·aj de⭑ verb⭑·aj aŭ⭑ adjektiv⭑·aj
radik⭑·oj, tiom⭑ pli⭑ facil⭑·e, ĉar⭑ la⭑ verb⭑·ec·o aŭ⭑ adjektiv⭑·ec·o de⭑
radik⭑·o ne⭑ est⭑·as ĉiam⭑ unu⭑·a+vid⭑·e evident¹·a:
B.
3.
Por⭑ deriv⁴·i el⭑ substantiv⭑·oj, help⭑·e de⭑ la⭑ sufiks⭑·oj
_ig_ kaj⭑ _iĝ_, verb⭑·ojn signif⭑·ant·ajn sen·ig⭑·on de⭑ la⭑
ide⭑·o esprim⭑·at·a en⭑ la⭑ substantiv⭑·o: sen·arb⭑·ig·i (sen·ig⭑·i
je⭑ arb⭑·oj), {sen·hom⭑·ig·i} , {sen·haŭt⭑·ig·i} , sen·mebl⭑·ig·i (
{-ig^5.b} ), {sen·mov⭑·ig·i} , {sen·hered⭑·ig·i} ,
{sen·kulp⭑·ig·i} , sen·kuraĝ⭑·ig·i ( {-ig^5, rim. ^rim. 1
kaj⭑ ^rim. 2} ), sen·bril⭑·iĝ·i , sen·kolor⭑·iĝ·i ( {-iĝ^4.b
kaj⭑ rim.} ).
{mal-} , {ne⭑} -
[artikol⭑-versi⁹·o: 1.39 2023/10/21 06:31:44 ]
__________________________________________________________________