vidu ankaŭ la klarigojn
sent⭑·/·i
sent⭑·i
(tr)
1.
Ricev⭑·i per⭑ iu el⭑ la⭑ sen·sorg⁸·an·oj precip⭑·a la⭑ palp⭑·a, impres⭑·on, kiu
sci⭑·ig·as ni·n pri⭑ la⭑ ekzist⭑·o kaj⭑ la⭑ ec⭑·oj de⭑ la⭑ ekster⭑·aj objekt⭑·oj:
[ili]i sent⭑·is la⭑ freŝ⭑·an aer⭑·on, la⭑ unu⭑·an radi⭑·on de⭑ la⭑ sun⭑·o ; ĉu⭑
vi pov⭑·as sent⭑·i la⭑ odor⭑·on de⭑ la⭑ flor⭑·oj […] ? de⭑ temp⭑·o al⭑ temp⭑·o
oni sent⭑·is puŝ⭑·on, kvazaŭ⭑ oni vetur⭑·us super⭑ kav⭑·ojn . {palp⭑·i} ,
{percept¹·i} , {sens⁸·i}
2.
{Konsci⭑·i} pri⭑ io, kio·n oni ne⭑ preciz⭑·e pov⭑·as klar⭑·ig·i raci¹·e:
grand⭑·a kornik¹·o […] dir⭑·is: kra, kra! […] la⭑ vort⭑·on sol⭑·a
kompren⭑·is tro⭑ bon⭑·e, kaj⭑ ĝi⭑·an tut⭑·an en·hav⭑·on ŝi sent⭑·is tre⭑
profund⭑·e ; oni tuj⭑ pov⭑·as aŭd⭑·i, ke⭑ rakont⭑·as vir⭑·in·o, oni sent⭑·as
io·n pur⭑·em·an ! mi sent⭑·as mi·n spirit⭑·e tut⭑·e trans·port⭑·it·a al⭑ la⭑ […]
kuir⭑·ej·o ; unu⭑ ne⭑ sent⭑·os for·est⭑·on de⭑ ali⭑·a ; ĉar⭑ kvankam⭑ ili eĉ⭑
mult⭑·e ŝanĝ⭑·iĝ·is, ŝi tamen⭑ […] sent⭑·is, ke⭑ tio dev⭑·is est⭑·i ili ;
mem⭑ sent⭑·is ke⭑ ŝi·n kapt⭑·as efektiv⭑·a inspir⭑·o, ke⭑ la⭑ pens⭑·o
de⭑ la⭑ majstr⭑·o spegul⭑·iĝ·as en⭑ ŝi⭑·aj vort⭑·oj ; ŝi sent⭑·is ke⭑ Fradeko
ŝi·n mal·pardon⭑·as pro⭑ ŝi⭑·a venk⭑·o ; Helen⁽⁺⁾·o, dank’ al⭑ tiu ne·erar⭑·em·a
instinkt¹·o de⭑ patr⭑·in·oj, sent⭑·is ke⭑ ŝi⭑·a fil⭑·o al⭑ ŝi kaŝ⭑·as la⭑ ver⭑·on .
{diven⭑·i} , {konjekt⭑·i} , {rimark⭑·i^1} , {supoz⭑·i}
3.
Ricev⭑·i agrabl⭑·an aŭ⭑ mal·agrabl⭑·an korp⭑·an aŭ⭑ spirit⭑·an impres⭑·on: li
sent⭑·is si·n tiel⭑ mal·feliĉ⭑·a, ke⭑ li mal·ben⭑·is la⭑ tag⭑·on, en⭑ kiu li
est⭑·is nask⭑·it·a ; ĉiu el⭑ ili sent⭑·os mal·feliĉ⭑·on en⭑ si⭑·a kor⭑·o ; est⭑·u
kuraĝ⭑·aj kaj⭑ fort⭑·aj, ne⭑ tim⭑·u, kaj⭑ ne⭑ sent⭑·u terur⭑·on antaŭ⭑ la⭑ reĝ⭑·o
; ili bat⭑·is mi·n, […] sed⭑ mi ne⭑ sent⭑·is ; ŝi mal·pli⭑ sent⭑·is la⭑
mal·varm⭑·on kaj⭑ ir⭑·is rapid⭑·e ; mi sent⭑·os tut⭑·e kor⭑·an ĝoj⭑·on pri⭑ mi⭑·a
tut⭑·a bel⭑·eg·ec·o ; ili sent⭑·is si·n kiel⭑ hejm⭑·e ; se⭑ vi ne⭑ sent⭑·as vi·n
sufiĉ⭑·e fort⭑·a, tiam⭑ ir⭑·u re·turn⭑·e ; sur⭑ la⭑ bord⭑·o est⭑·is tre⭑ sol⭑·ec·e,
sed⭑ ŝi tio·n ne⭑ sent⭑·is, ĉar⭑ la⭑ mar⭑·o prezent⭑·is konstant⭑·ajn
ŝanĝ⭑·iĝ·ojn ; ĉio star⭑·as klar⭑·e […] antaŭ⭑ mi⭑·a anim⭑·o, mi sent⭑·as mi·n
tiel⭑ vigl⭑·a ; se⭑ mal·sat⭑·o turment⭑·as, lup⭑·o tim⭑·on ne⭑ sent⭑·as ; de⭑
fremd⭑·a dent⭑·o ni dolor⭑·on ne⭑ sent⭑·as . {emoci³·iĝ·i} , {kor⭑+tuŝ⭑·iĝ·i}
sent⭑·a
Rilat⭑·a al⭑ la⭑ sent⭑·oj: sent⭑·aj kapabl⭑·oj ; [tio] special⭑·e direkt⭑·is
ŝi⭑·an sent⭑·an kaj⭑ intelekt⁴·an viv⭑·ad·on ; primitiv²·a sent⭑·a
pri·rigard⭑·ad·o ; Viktor⁽⁺⁾·o tre⭑ ĉef⭑·is si⭑·ajn sent⭑·ajn el·montr⭑·ojn, tamen⭑
li ne⭑ pov⭑·is halt⭑·ig·i ek·salt⭑·on ; feliĉ⭑·a pro⭑ tiu sent⭑·a delikat⭑·ec·o,
la⭑ duk⭑-in⭑·o ĉiu+tag⭑·e montr⭑·is al⭑ si⭑·a bo·fil⭑·in·o amik⭑·em·on ; sur⭑ tiu
sent⭑·a kamp⭑·o li uz⭑·as ne·lingv⭑·ajn esprim⭑·il·ojn ; mi zorg⭑·is praktik⭑·e
nur⭑ pri⭑ person⭑·oj ne⭑ kun⭑ materi¹·a, sed⭑ kun⭑ sent⭑·a motiv¹·o: am⭑·o,
ĵaluz⭑·o, sam⭑+seks⭑·em·o .
sent⭑·o
1.
Kapabl⭑·o sent⭑·i korp⭑·e aŭ⭑ moral¹·e; sent⭑·o-kapabl⭑·o ĝeneral¹·a: far⭑·iĝ·i
poet¹-in⭑·o […], por⭑ tio oni bezon⭑·as tri⭑ afer⭑·ojn: saĝ⭑·on, fantazi¹·on
kaj⭑ sent⭑·on ; la⭑ vid⭑·ad·o kaj⭑ aŭd⭑·ad·o ĉiam⭑ est⭑·is rigard⭑·at·aj de⭑ la⭑
hom⭑·o kiel⭑ la⭑ plej⭑ grav⭑·aj […], la⭑ tri⭑ ali⭑·aj sent⭑·oj est⭑·as
rigard⭑·at·aj kiel⭑ mal·pli⭑ grav⭑·aj ; tio, kio·n ni nun⭑ nom⭑·as la⭑ kvin⭑
sent⭑·oj ; apenaŭ⭑ li re·akir⭑·is la⭑ sent⭑·ojn, […] la⭑ ter⭑·o kvazaŭ⭑
mal·ferm⭑·iĝ·as sub⭑ li⭑·aj pied⭑·oj ; ĉiu viv⭑·as laŭ⭑ si⭑·a prudent⭑·o kaj⭑
sent⭑·o . {sens⁸·o}
2.
Agrabl⭑·a aŭ⭑ mal·agrabl⭑·a stat⭑·o de⭑ la⭑ konsci⭑·o, est⭑·ig·it·a de⭑ fizik⭑·aj
kaŭz⭑·oj: mi hav⭑·as tia·n sent⭑·on kvazaŭ⭑ mi kis⭑·us mi⭑·an patr⭑·in·on ! li
hav⭑·is la⭑ sent⭑·on, kvazaŭ⭑ li tuj⭑ mort⭑·os ; ĉiu·j sent⭑·is dolor⭑·on en⭑
la⭑ artik⭑·oj kaj⭑ tut⭑·e perd⭑·is la⭑ sent⭑·on de⭑ la⭑ varm⭑·eg·o . {dolor⭑·o} ,
{ĝu⭑·o} , {plezur⭑·o} , {sufer⭑·o} , {volupt⭑·o}
3.
Agrabl⭑·a aŭ⭑ mal·agrabl⭑·a stat⭑·o de⭑ la⭑ konsci⭑·o, est⭑·ig·it·a de⭑
ne·materi¹·aj moral¹·aj kaŭz⭑·oj ( {ĝoj⭑·o} , {mal·ĝoj⭑·o} , {enu⭑·o} , {mok⭑·o}
, {hont⭑·o} , {fier⭑·ec·o} , {surpriz⭑·o} , {tim⭑·o} , {bedaŭr⭑·o} ,
{admir⭑·o} , {am⭑·o} , {mal·am⭑·o} ktp); {sentiment⁽⁺⁾·o^1} : li hav⭑·is la⭑
sent⭑·on, kvazaŭ⭑ pro⭑ mal·ĝoj⭑·o tuj⭑ krev⭑·os al⭑ li la⭑ kor⭑·o ; li⭑·a unu⭑·a
sent⭑·o est⭑·is ĉagren⭑·o, la⭑ du⭑·a est⭑·is absolut⭑·a perd⭑·o de⭑ humor⭑·o ; li
pov⭑·o-sci⭑·as konserv⭑·i la⭑ ide⭑·ojn kaj⭑ sent⭑·ojn, ĝis⭑ ili klar⭑·e kaj⭑
preciz⭑·e ricev⭑·as la⭑ form⭑·on de⭑ vort⭑·oj ; ŝi hav⭑·is la⭑ sent⭑·on, ke⭑ ŝi
est⭑·as for·las⭑·it·a de⭑ ĉiu·j ; est⭑·is ja⭑ vesper⭑·o de⭑ Silvestr⁽⁺⁾·o, kaj⭑ tiu
pens⭑·o okup⭑·is ĉiu·jn sent⭑·ojn de⭑ la⭑ mal·grand⭑·a knab⭑·in·o ; kio·n tio
signif⭑·as, […] ili ne⭑ pov⭑·is prezent⭑·i al⭑ si, sed⭑ ia⭑ ne·klar⭑·a sent⭑·o
dir⭑·is al⭑ ili, ke⭑ tio kred⭑·ebl·e est⭑·as io bel⭑·eg·a ; nask⭑·iĝ·is en⭑ li
strang⭑·a sent⭑·o: miks⭑·aĵ·o de⭑ dezir⭑·o, sopir⭑·o kaj⭑ ĵaluz⭑·o ; dis·bat⭑·i la⭑
mal·bon⭑·ojn, kre⭑·it·ajn de⭑ la⭑ blind⭑·a sent⭑·o, de⭑ la⭑ stult²·a tradici¹·o ;
mal·dolĉ⭑·a sent⭑·o de⭑ envi⭑·o . {afekci⁽⁺⁾·o} , {emoci³·o} , {vibr¹·i}
4.
Am⭑·a aŭ⭑ mal·am⭑·a inklin⭑·o al⭑ iu; kor⭑-sent⭑·o: [mi·n] vi pren⭑·is, ne⭑
demand⭑·int·e mi⭑·ajn sent⭑·ojn, mi pretend⭑·as, ke⭑ mi ne⭑ hav⭑·as la⭑ dev⭑·on
sklav⭑·e sub·met⭑·i mi·n al⭑ vi⭑·aj dezir⭑·oj ; antaŭ⭑ ne·long⭑·e [li] fest⭑·is
la⭑ ok⭑×dek⭑-jar⭑·an dat⭑-re·ven⭑·on de⭑ si⭑·a nask⭑·iĝ·o, [do⭑ ni uz⭑·u] la⭑ okaz⭑·on
[…], por⭑ esprim⭑·i al⭑ li tiu·jn sent⭑·ojn, kiu·jn ni ĉiu·j hav⭑·as por⭑ li
; [tio] konfuz⭑·is la⭑ imag⭑·on, kor⭑·on kaj⭑ sent⭑·ojn de⭑ Klar⭑·o en⭑
moment⭑·o, kiam⭑ la⭑ bel⭑·a vir⭑·o genu⭑·is antaŭ⭑ ŝi kaj⭑ rigard⭑·is en⭑ la⭑
profund⭑·on de⭑ ŝi⭑·aj okul⭑·oj ; ofend⭑·i la⭑ religi⭑·an sent⭑·on de⭑ person⭑·o,
hav⭑·ant·a ali⭑·an religi⭑·on ; la⭑ esperant⭑·ism·a ide⭑·o prezent⭑·as […]
frat⭑·ec·an sent⭑·on kaj⭑ esper⭑·on . {kor⭑·o ^2} , {pasi⭑·o} , {simpati¹·o}
[list¹·o.gif] sent⭑·oj
sent⭑·aĵ·o
{Sent⭑·um·aĵ·o} : tio est⭑·is la⭑ plej⭑ terur⭑·a nokt⭑·o de⭑ li⭑·a viv⭑·o […] li
ne⭑ vol⭑·us ankoraŭ⭑ unu⭑ foj⭑·on hav⭑·i tia·n sent⭑·aĵ·on ; princip⭑·oj en·tut⭑·e
ne⭑ ekzist⭑·as, […] ekzist⭑·as nur⭑ sent⭑·aĵ·oj, ĉio de·pend⭑·as de⭑ ili .
sent⭑·ebl·a
Sufiĉ⭑·e intens⁴·a, klar⭑·a por⭑ est⭑·i sent⭑·at·a: supr⭑·e en⭑ la⭑ aer⭑·o la⭑
mal·varm⭑·o far⭑·iĝ·is sent⭑·ebl·a ; la⭑ ter⭑·o baldaŭ⭑ kovr⭑·iĝ·is de⭑ […]
narcis⭑·oj kaj⭑ viol⭑·oj, ili⭑·a odor⭑·o est⭑·is pli⭑ kaj⭑ pli⭑ sent⭑·ebl·a inter⭑
la⭑ krud⭑·aj odor⭑·oj de⭑ la⭑ ter⭑·o ; en⭑ li⭑·aj vort⭑·oj est⭑·is sent⭑·ebl·a ia⭑
protest¹·o kontraŭ⭑ ĉio sufer⭑·it·a ; tiu·j mal·simil⭑·aĵ·oj ekzist⭑·is nur⭑
kompar⭑·e: ili est⭑·is sent⭑·ebl·aj nur⭑ kiam⭑ la⭑ du⭑ jun⭑·ul·oj montr⭑·iĝ·is
unu⭑ apud⭑ la⭑ ali⭑·a ; atak⭑·o kontraŭ⭑ la⭑ elektronik⁸·aj ŝalt⁹-central⁸·oj
de⭑ ŝtat⭑·o efik⭑·as mult⭑·e pli⭑ dram¹·ajn kaj⭑ pli⭑ long⭑·e sent⭑·ebl·ajn
rezult²·ojn .
sent⭑·ebl·e
Sufiĉ⭑·e intens⁴·e, rapid⭑·e por⭑ ke⭑ oni rimark⭑·u: la⭑ flug⭑·ad·o est⭑·is
sent⭑·ebl·e mal·pli⭑ rapid⭑·a ol⭑ ordinar⭑·e ; dum⭑ la⭑ last⭑·aj monat⭑·oj li⭑·a
viv⭑-el·vid⭑·o jam⭑ sent⭑·ebl·e ali⭑·iĝ·is ; ili⭑·aj proviz⭑·aĵ·oj est⭑·as tiom⭑
grand⭑·aj, ke⭑ cent⭑, aŭ⭑ mil⭑ fripon⭑·oj ne⭑ pov⭑·us ili·n sent⭑·ebl·e difekt⭑·i
; ŝajn⭑·as al⭑ mi, ke⭑ dum⭑ la⭑ nun⭑·a jar⭑-cent⭑·o sent⭑·ebl·e komenc⭑·iĝ·is
kriz⭑·a dekadenc³·o de⭑ la⭑ angl⭑·a lingv⭑·o .
sen·tem⭑·a
Facil⭑·e {impres⭑·ebl·a} : son⭑·oj tre⭑ mal·laŭt⭑·aj, ne⭑ aŭd⭑·ebl·aj por⭑ la⭑
orel⭑·o, sed⭑ sent⭑·ebl·aj por⭑ ĉiu anim⭑·o sen·tem⭑·a ; mi akir⭑·is spert⭑·on,
mi⭑·a vid⭑·ad·o far⭑·iĝ·is pli⭑ sen·tem⭑·a, mi eĉ⭑ ek·am⭑·is tiu·n infer⭑·an land⭑·on
; la⭑ sorĉ⭑·ist·in·oj […] ne⭑ pov⭑·as vid⭑·i mal·proksim⭑·en, sed⭑ ili hav⭑·as
sen·tem⭑·an flar⭑·ad·on, kiel⭑ la⭑ best⭑·oj ; en⭑ la⭑ komenc⭑·o li est⭑·is
ekstrem⭑·e sen·tem⭑·a kaj⭑ naiv⭑·a, li kred⭑·is la⭑ amik⭑·ec·on, am⭑·on, feliĉ⭑·on
; vi est⭑·as tre⭑ sen·tem⭑·a al⭑ bel⭑·ec·o . {delikat⭑·a^2}
sen·tem⭑·o, sen·tem⭑·ec·o
Pret⭑·ec·o impres⭑·iĝ·i, emoci³·iĝ·i: la⭑ mal·feliĉ⭑·a blind⭑·a infan⭑·o [hav⭑·is]
profund⭑·an sen·tem⭑·ec·on, kiu est⭑·is en⭑ ŝi tiel⭑ fort⭑·a, ke⭑ ŝi kvazaŭ⭑
hav⭑·is okul⭑·ojn sur⭑ la⭑ pint⭑·oj de⭑ la⭑ fingr⭑·oj ; la⭑ jun⭑·ul·o kis⭑·is
sen·pek⭑·e la⭑ man⭑·on de⭑ la⭑ jun⭑·a fraŭl⭑-in⭑·o kun⭑ viv⭑·ec·o, sen·tem⭑·o kaj⭑
tut⭑·e apart⭑·a afabl⭑·a plaĉ⭑·em·o ; la⭑ last⭑·ajn vort⭑·ojn li el·dir⭑·is kun⭑
efektiv⭑·a sen·tem⭑·ec·o en⭑ la⭑ voĉ⭑·o ; Mart⭑·a en·profund⭑·iĝ·is […] en⭑ la⭑
kor⭑-tuŝ⭑·ant·an sen·tem⭑·ec·on kaj⭑ poezi¹·ec·on de⭑ la⭑ bild¹·o ; eĉ⭑
viktori⁽⁺⁾·an·oj – neniel⭑ not⭑·ind·aj pro⭑ si⭑·a sen·tem⭑·o – postul⭑·is, ke⭑ tia
ne·human¹·a, sen·dign³·a en·karcer¹·ig·o ĉes⭑·u . {afekt⭑·o} , {emoci³·o}
sen·tig⁸·i
(tr)
Kaŭz⭑·i al⭑ iu sent⭑·on: la⭑ ruĝ⭑·et·a sun⭑-lum⭑·o sur⭑ brun⭑·aj trunk⭑·oj kaj⭑
verd⭑·aj branĉ⭑·oj sen·tig⁸·is la⭑ vesper⭑·iĝ·on ; Vi sen·tig⁸·is al⭑ Vi⭑·a
popol⭑·o pez⭑·an sort⭑·on ; ke⭑ danĝer⭑·e mal·san⭑·a, for·las⭑·it·a, ŝi kuŝ⭑·is en⭑
mizer⭑·a ĉambr⭑·et·o, […] tre⭑·eg·e sen·tig⁸·is al⭑ ŝi ŝi⭑·an mizer⭑·on ; li
sen·tig⁸·os si⭑·an skurĝ⭑·on, li kraĉ⭑·os al⭑ vi en⭑ la⭑ vizaĝ⭑·on ; la⭑ memor⭑·o
pri⭑ ili ankoraŭ⭑ hodiaŭ⭑ sen·tig⁸·as al⭑ mi spirit⭑·an naŭz⭑·on ; jam⭑ en⭑
la⭑ du⭑·a tag⭑·o mal·sat⭑·o sen·tig⁸·is si·n al⭑ tiu hom⭑-amas⭑·o .
sent⭑·iĝ·i
(ntr)
1.
Iĝ⭑·i rimark⭑·ebl·a, sent⭑·ebl·a al⭑ hom⭑·a konsci⭑·o: mal·varm⭑·o […] tiam⭑
sent⭑·iĝ·as plej⭑ fort⭑·e ; en⭑ la⭑ freŝ⭑·a aer⭑·o sent⭑·iĝ·is la⭑ odor⭑·oj de⭑
fru⭑·a printemp⭑·o ; en⭑ ili⭑·aj okul⭑·oj sent⭑·iĝ·is decid⭑·em·o kaj⭑ cert⭑·ec·o
pri⭑ la⭑ est⭑·ont·o ; mal·varm⭑·eg·a leter⭑·o, en⭑ kiu sent⭑·iĝ·is ne·re·vok⭑·ebl·a
decid⭑·o .
2.
Sent⭑·i si·n; percept¹·i ia·jn sent⭑·ojn en⭑ si⭑·a intern⭑·o: el·ir⭑·ant·e el⭑ la⭑
klub⭑·ej·o, li sent⭑·iĝ·is kontent⭑·a ; Johan⭑·o sent⭑·iĝ·is ne·lert⭑·e,
sen·help⭑·e .
sent⭑·il·o
1.
{Sens⁸·il·o^1} . {anten¹·o^1}
2.
{Sens⁸·il·o^2} : la⭑ sent⭑·il·oj de⭑ robot⁹·o; strat⭑·aj kamera⁽⁺⁾·oj […]
ekip²·it·aj per⭑ divers⭑·aj sent⭑·il·oj ; ĉe⭑ la⭑ zebr⭑·o-stri⭑·oj est⭑·is
instal²·it·aj sent⭑·il·oj kun⭑ art⭑·e~far⭑·it·a inteligent¹·ec·o, ili pov⭑·as
aŭtomat¹·e analiz¹·i la⭑ trafik⁴·an situaci⭑·on ; teks⭑·aĵ·o […] ekip²·it·a per⭑
elast⭑·aj sent⭑·il·oj ebl⭑·ig·ant·aj difin⭑·i kiom⭑+grad⭑·e ĝi est⭑·as streĉ⭑·it·a ;
lum⭑-sent⭑·il·o. {indik³·il·o}
sent⭑·um·o
{Sens⁸·o} : li⭑·aj sent⭑·um·oj rest⭑·is akr⭑·aj, kaj⭑ ŝi memor⭑·is, ke⭑ li nur⭑
oft⭑·e plend⭑·is, iom⭑ rid⭑·em·e, kun⭑ bon⭑+hom⭑·ec·o – tro⭑·a, ol⭑ ke⭑ ĝi est⭑·u
sincer⭑·a – ke⭑ ĉio·n li aŭd⭑·as ; laŭ·grad⭑·e li⭑·aj sent⭑·um·oj re·ven⭑·is kaj⭑
li ĉirkaŭ⭑ si palp⭑-serĉ⭑·is la⭑ libr⭑·on ; vid⭑-pov⭑·o […], perd⭑·o de⭑ tiu ĉi⭑
sent⭑·um·o rekt⭑·e kaj⭑ kompren⭑·ebl·e influ⭑·as la⭑ anim⭑·--stat⭑·on .
sent⭑·um·aĵ·o
{Sens⁸·aĵ·o} : la⭑ diferenc⭑·o inter⭑ {emoci³·o} kaj⭑ sent⭑·um·aĵ·o est⭑·as, ke⭑
sent⭑·um·aĵ·o ne⭑ est⭑·ig·as re·ag⭑·an manifestaci³·on .
antaŭ·sent⭑·i
(tr)
Hav⭑·i intu⁽⁺⁾·an, mal·klar⭑·an ide⭑·on pri⭑ est⭑·ont·aĵ·o: mi antaŭ·sent⭑·is, ke⭑
vi hodiaŭ⭑ vesper⭑·e ven⭑·os ; tie ekster⭑·e io ekzist⭑·as, ia⭑ antaŭ·sent⭑·o
tio·n dir⭑·as al⭑ ni ; de⭑ la⭑ alt⭑·o de⭑ l'⭑ tron⭑·o oni vid⭑·as tia·jn
afer⭑·ojn, kiu·jn eĉ⭑ ne⭑ antaŭ·sent⭑·as simpl⭑·aj hom⭑·oj ; ŝi neniam⭑
antaŭ·sent⭑·is, ke⭑ tiu sin⁸-pel⭑·ad·o en·hav⭑·as en⭑ si tiom⭑ da⭑
mal·trankvil⭑·ec·o, turment⭑·oj, tromp⭑·iĝ·oj ; Nun⭑ vi tim⭑·e,
sort⭑·on-antaŭ·sent⭑·e ⫽ Mi·n observ⭑·as kaj⭑ demand⭑·as ŝtel⭑·e: ⫽ Ĉu⭑ dum⭑
vintr⭑·o ankaŭ⭑, vi konsent⭑·e ⫽ Am⭑·os mi·n fidel⭑·e ? post⭑ hor⭑·o li est⭑·os
en⭑ la⭑ vilaĝ⭑·o kaj⭑ jam⭑ antaŭ·sent⭑·is la⭑ plezur⭑·on de⭑ la⭑ ripoz⭑·o .
{antaŭ·vid⭑·i} , {prognoz¹·i} , {supoz⭑·i}
dev⭑·o-sent⭑·o
Intern⭑·a sent⭑·o pri⭑ dev⭑·oj, pri⭑ moral¹·e neces⭑·aj sin⁸-ten⭑·oj kaj⭑ ag⭑·oj:
La⭑ dev⭑·o-sent⭑·o ig⭑·as li·n ankoraŭ⭑+foj⭑·e re·komenc⭑·i, sed⭑ post⭑·e li
rezign³·as ; iel⭑ re·vok⭑·is ŝi·n hejm⭑·en la⭑ dev⭑·o-sent⭑·o kaj⭑ la⭑ cert⭑·ec·o,
ke⭑ en⭑ la⭑ mal·facil⭑·o ŝi dev⭑·as est⭑·i ĉe⭑ la⭑ si⭑·aj ; la⭑ dev⭑·o-sent⭑·o ĉiam⭑
dum⭑ la⭑ viv⭑·o est⭑·is por⭑ mi ia⭑ fetiĉ¹·o .
kun·sent⭑·i
(tr)
Sent⭑·i akord¹·e kun⭑ ali⭑·a person⭑·o: mi kun·sent⭑·as kun⭑ vi en⭑ vi⭑·aj
aflikt³·oj ; la⭑ riĉ⭑·a grand⭑~sinjor⭑·o , […] kvankam⭑ eĉ⭑
kun·sent⭑·as al⭑ li, ne⭑ pov⭑·as arm⭑·i ekspedici⁽⁺⁾·on ; tio est⭑·us ja⭑ facil⭑·a
manier⭑·o, – kun·sent⭑·is Kristofor⁽⁺⁾·o kaj⭑ ŝajn⭑·is interes⭑·it·a ; mi
profund⭑·e kun·sent⭑·as kun⭑ vi pro⭑ vi⭑·a mal·feliĉ⭑·eg·a spirit⭑-stat⭑·o ; ili
kun·sent⭑·as kun⭑ mi kaj⭑ […] vol⭑·as help⭑·i ; kompat⭑·is ŝi·n,
kun·sent⭑·is, sed⭑ eĉ⭑ tim⭑·is montr⭑·i al⭑ ŝi tiu·n ofend⭑·an kun·sent⭑·on ;
ili verk⭑·is libr⭑·on pri⭑ si⭑·aj lingvistik⁽⁺⁾·aj esplor⭑·oj, esperant⭑·e ke⭑
ni kun·sent⭑·os ili⭑·an fascin⁽⁺⁾·iĝ·on pri⭑ lingv⭑·a temp⭑·o-ekskurs⭑·o .
{kompat⭑·i} , {konsent⭑·i} , {simpati¹·i}
kulp⭑·o-sent⭑·o
Intern⭑·a dolor⭑·a sent⭑·o pri⭑ propr⭑·aj mal·bon⭑·aj ag⭑·oj: pro⭑ la⭑
kulp⭑·o-sent⭑·o de⭑ si⭑·a konscienc⭑·o ŝi tim⭑·is, ke⭑ oni spion⭑·as ĉiu·n ŝi⭑·an
ir⭑·on ; ĉu⭑ al⭑ tiu gaj⭑·ul·o la⭑ fi·lin⭑·o atribu¹·as turment⭑·an
kulp⭑·o-sent⭑·on? ne·kred⭑·ebl·e ! ŝi est⭑·is eg⭑·e toler⭑·em·a, ebl⭑·e tro⭑
kulp⭑·o-sent⭑·a ; mi prefer⭑·us vid⭑·i ŝi·n de⭑ mal·proksim⭑·e por⭑ ne⭑ dev⭑·i
parol⭑·i kun⭑ ŝi, mi ne⭑ sci⭑·as kial⭑ mi sent⭑·is kulp⭑·o-sent⭑·on .
kun·sent⭑·o
Sent⭑·ad·o akord¹·a kun⭑ tiu de⭑ ali⭑·a person⭑·o: ili manĝ⭑·is kun⭑ li en⭑ li⭑·a
dom⭑·o, kaj⭑ esprim⭑·is al⭑ li si⭑·an kun·sent⭑·on, kaj⭑ konsol⭑·is li·n ; nu⭑,
nu⭑, respond⭑·is la⭑ pli⭑ mal·jun⭑·a per⭑ ton⭑·o, en⭑ kiu krom⭑ kun·sent⭑·o
son⭑·is ankaŭ⭑ kord⭑·o de⭑ fort⭑·e sent⭑·at·a propr⭑·a pli·alt⭑·ec·o ; mi sent⭑·as
la⭑ dev⭑·on antaŭ⭑ ĉio dank⭑·i la⭑ leg⭑·ant·an publik⭑·on por⭑ la⭑ viv⭑·a
kun·sent⭑·o, kiu·n ĝi montr⭑·is por⭑ mi⭑·a afer⭑·o ; li demand⭑·is kun⭑ mien⭑·o
kaj⭑ per⭑ voĉ⭑-ton⭑·o, kiu·j ŝajn⭑·ig·is kor⭑+tuŝ⭑·an kun·sent⭑·on ; li for·las⭑·is
li·n en⭑ la⭑ moment⭑·o, kiam⭑ li plej⭑·e bezon⭑·is li⭑·ajn kun·sent⭑·on kaj⭑
help⭑·on . {kompat⭑·o} , {kompren⭑·o} , {simpati¹·o}
kun·sent⭑·em·o
Kapabl⭑·o diven⭑·i kaj⭑ propr⭑·ig·i sent⭑·ojn de⭑ ali⭑·aj hom⭑·oj: kompat⭑·em·o
kaj⭑ kun·sent⭑·em·o est⭑·as pli⭑ human¹·aj ol⭑ sen·anim⭑·a […] ignor²·ad·o ; la⭑
knab⭑·in·o ek·rigard⭑·is la⭑ vizaĝ⭑·ojn […] kaj⭑, leg⭑·int·e en⭑ ili bon⭑~vol⭑·on
kaj⭑ kun·sent⭑·em·on, ŝi dir⭑·is plu⭑·e . {intuici⁽⁺⁾·o} , {kompat⭑·em·o} ,
{kompren⭑·em·o^2}
lingv⭑·o-sent⭑·o
Intu⁽⁺⁾·o de⭑ parol⭑·ant·o pri⭑ la⭑ ĝust⭑·ec·o, konven⭑·ec·o de⭑ parol⭑-manier⭑·o:
tio·n li far⭑·is kun⭑ si⭑·a kutim⭑·a lingv⭑·o-sent⭑·o kaj⭑ profund⭑·a
lingv⭑·o-majstr⭑·ad·o ; mi uz⭑·is mi⭑·an hungar⁸·an lingv⭑·o-sent⭑·on kaj⭑ verv³·er·e
mi vol⭑·is nur⭑ ek·sci⭑·i, ĉu⭑ mi ne⭑ ted⭑·as mi⭑·ajn ge·lern⭑·ant·ojn ; ĉar⭑
ĉiu·j menci³·it·aj form⭑·oj est⭑·as bon⭑·a Esperant⭑·o, oni uz⭑·u ili·n laŭ⭑ si⭑·a
lingv⭑·o-sent⭑·o .
ne·sent⭑·ebl·e
Tiom⭑ mal·fort⭑·e, diskret¹·e aŭ⭑ grad⭑·e, ke⭑ oni apenaŭ⭑ sent⭑·as: Beatric⁽⁺⁾·o
est⭑·is kor⭑-tuŝ⭑·it·a, kaj⭑ ne·sent⭑·ebl·e de·las⭑·is io·n da⭑ si⭑·a kutim⭑·a
sever⭑·ec·o ; ne·sent⭑·ebl·a sed⭑ real¹·a bar⭑·il·o jam⭑ star⭑·is inter⭑ la⭑ nov⭑·aj
ge·edz⭑·oj ; aŭgust⁽⁺⁾·o for·pas⭑·is ne·sent⭑·ebl·e ; ne·sent⭑·ebl·e la⭑ memor⭑·o de⭑
okaz⭑·int·aj far⭑·iĝ·oj est⭑·os la⭑ ne·evit⭑·ebl·a konsekvenc⭑·o de⭑ tiu re·ven⭑·o
al⭑ viv⭑·o .
sam⭑+sent⭑·ec·o
Stat⭑·o de⭑ person⭑·oj sam⭑·e sent⭑·ant·aj. {akord¹·o}
sen·sent⭑·a
Ne⭑ hav⭑·ant·a sent⭑·on, {indiferent⭑·a} :
a)
Ne⭑ hav⭑·ant·a sent⭑·on emoci³·an aŭ⭑ anim⭑·an: ili⭑·a kor⭑·o est⭑·is
sen·sent⭑·a ; ili mut⭑·aj kaj⭑ sen·sent⭑·aj el·ir⭑·is […] el⭑ si⭑·a
mal·gaj⭑·a labor⭑·ej·o ; ĉu⭑ la⭑ mult⭑·aj zorg⭑·oj jam⭑ far⭑·is ŝi·n
sen·sent⭑·a kaj⭑ pri⭑ dolor⭑·o kaj⭑ pri⭑ ĝoj⭑·o ? {hebet⁽⁺⁾·a} ,
{obtuz³·a^3} , {stupor⁽⁺⁾·a}
b)
Ne⭑ hav⭑·ant·a sent⭑·on korp⭑·an: brrr! Januar⭑·o! la⭑ man⭑·oj est⭑·as
blu⭑·aj kaj⭑ rigid⭑·aj […], la⭑ ŝton⭑-kub⭑·oj marŝ⭑·ad·as sub⭑ mi⭑·aj
sen·sent⭑·aj pied⭑·oj ; mi⭑·aj fingr⭑·oj est⭑·is sen·sent⭑·aj, kaj⭑ mi⭑·a
naz⭑·o gut⭑·is pro⭑ la⭑ mal·varm⭑·o .
sen·sent⭑·ec·o
For·est⭑·o de⭑ sent⭑·oj anim⭑·aj aŭ⭑ korp⭑·aj: mi est⭑·is en⭑ tia stat⭑·o el⭑
mal·fort⭑·o kaj⭑ sen·sent⭑·ec·o, inter⭑ la⭑ mort⭑·o kaj⭑ la⭑ viv⭑·o ; mult⭑·aj eĉ⭑
riproĉ⭑·as al⭑ li la⭑ sever⭑·ec·on de⭑ li⭑·a karakter⭑·o kaj⭑ vid⭑·as en⭑ ĝi
sign⭑·on de⭑ fier⭑·ec·o aŭ⭑ de⭑ sen·sent⭑·ec·o ; star⭑·is antaŭ⭑ la⭑
altar⭑·o-tabl⭑·o, fiks¹·e rigard⭑·ant·e en⭑ obtuz³·a sen·sent⭑·ec·o la⭑
sankt⭑~figur⭑·on ; la⭑ memor⭑·ec·o pri⭑ la⭑ ĵus⭑ okaz⭑·int·aj afer⭑·oj baldaŭ⭑
re·ven⭑·os […] se⭑ per·fort⭑·a emoci³·o subit⭑·e vek⭑·us el⭑ ili⭑·a sen·sent⭑·ec·o
la⭑ cerb⭑·ajn ĉel⭑·ojn . {indiferent⭑·ec·o} , {sen·dolor⭑·ec·o} , {sven⭑·o}
sen·sent⭑·ig·i
(tr)
Sen·ig⭑·i moment⭑·e aŭ⭑ daŭr⭑·e je⭑ sent⭑·o-pov⭑·o: pli⭑~part⭑·on de⭑ tiu·j hom⭑·oj
reg⭑·is unu⭑ pens⭑·o […], kiu jam⭑ dum⭑ la⭑ viv⭑·o sen·sent⭑·ig·is ili·n al⭑
ĉio, kio okaz⭑·is ĉirkaŭ⭑ ili . {anestez⁽⁺⁾·i}
tro·sen·tem⭑·a
Kiu tro⭑ intens⁴·e, tro⭑ emoci³·e, tre⭑ perturb⁽⁺⁾·e sent⭑·as: al⭑ la⭑
tro·sen·tem⭑·a humor⭑·o de⭑ sinjor⭑·o fort⭑·e efik⭑·is ĉi⭑ tiu
event⁸·o, kaj⭑ li fal⭑·is en⭑ alt⭑·an febr⭑·on .
[artikol⭑-versi⁹·o: 1.139 2023/11/03 09:26:30 ]
__________________________________________________________________