vidu ankaŭ la klarigojn
si
si
Re·send⭑·a {pronom⭑·o} de⭑ la⭑ tri⭑·a person⭑·o, uz⭑·at·a kiam⭑ ĝi rilat⭑·as al⭑
la⭑ subjekt⭑·o de⭑ la⭑ propozici²·o atent⭑·ant·e tamen⭑, ke⭑, en⭑ de·pend⭑·aj
part⭑·oj de⭑ propozici²·o ne⭑ hav⭑·ant·aj gramatik⭑·an subjekt⭑·on, oni dev⭑·as
konsider⭑·i kiel⭑ subjekt⭑·on ne⭑ la⭑ gramatik⭑·an subjekt⭑·on de⭑ la⭑
de·pend⭑·ig·a propozici²·o, sed⭑ la⭑ logik¹·an subjekt⭑·on de⭑ la⭑ de·pend⭑·a
part⭑·o: kvin⭑·op·e ili si·n ĵet⭑·is sur⭑ mi·n ; ŝi mem⭑ tut⭑·e ne⭑ zorg⭑·as pri⭑
si kaj⭑ tut⭑·e si·n ne⭑ gard⭑·as ; li mem⭑ lav⭑·as si·n ; ŝi far⭑·is si·n per⭑
tio pli⭑ rimark⭑·ebl·a ; ili sent⭑·as si·n tre⭑ mal·feliĉ⭑·aj ; si⭑·an
lingv⭑·on ĉiu uz⭑·u nur⭑ por⭑ si kaj⭑ ne⭑ al·trud⭑·u ĝi·n al⭑ ali⭑·aj ; ŝi
sid⭑·ig·is li·n en⭑ la⭑ glit⭑-vetur⭑·il·o apud⭑ si ; post⭑ la⭑ fal⭑·o oni
far⭑·iĝ·as {sin⁸+gard⭑·a} .
Rim.: „la⭑ refleksiv⁽⁺⁾·aj pronom⭑·oj (seri⭑·o “si⭑·/~si⭑·a”) rilat⭑·as nur⭑ la⭑
3-an person⭑·on kaj⭑ re·send⭑·as al⭑ la⭑ plej⭑ proksim⭑·a subjekt⭑·o, aŭ⭑
singular⁸·a aŭ⭑ plural⁴·a“ .
Rim. 1: La⭑ akuzativ⭑·a _si·n_ est⭑·as oft⭑·e uz⭑·at·a kiel⭑ prefiks⭑·o
sam⭑+signif⭑·a kiel⭑ _mem⭑_: sin⁸-defend⭑·o , sin⁸-re·gad⭑·o , sin⁸+gard⭑·a ,
sin⁸+don⭑·a , sin⁸-trot⭑-aks⭑·ec·o . La⭑ si·n-kun·met⭑·oj (sin⁸+mort⭑·ig·a, sin⁸+fid⭑·a)
pli⭑ kaj⭑ pli⭑ ek·radik⭑·is anstataŭ⭑ la⭑ origin¹·aj mem⭑-kun·met⭑·oj
(mem·mort⭑·ig·a, mem·fid⭑·a). Nom⭑·e, oni sent⭑·is la⭑ bezon⭑·on disting⭑·i
inter⭑ la⭑ aktiv⭑·a kaj⭑ pasiv¹·a form⭑·oj de⭑ „mem⭑“. La⭑ ĝust⭑·a form⭑·o est⭑·us
propr⭑·e „si“ (*si⭑+mort⭑·ig·o*, *si⭑~fid⭑·o*); sed⭑ sen·dub⭑·e la⭑ si·n-form⭑·o
est⭑·as pli⭑ bel⭑+son⭑·a en⭑ kun·met⭑·oj kaj⭑ ankaŭ⭑ pli⭑ klar⭑·a. Ceter⭑·e, „si·n“
en⭑ tiu ĉi⭑ funkci¹·o tut⭑·e perd⭑·is si⭑·an origin¹·an senc⭑·on kaj⭑ akir⭑·is la⭑
senc⭑·on de⭑ aktiv⭑·a „mem⭑“. En⭑ tia okaz⭑·o „si·n“ perd⭑·as ĉia·n lig⭑·it·ec·on
kun⭑ la⭑ tri⭑·a person⭑·o: (mi⭑·a sin⁸-fid⭑·o, vi⭑·a frat⭑·in·a sin⁸+don⭑·em·o est⭑·as
sen·fin⭑·a).
{mem⭑-}
si⭑·a
1.
Posed⭑·a adjektiv⭑·o re·send⭑·ant·a al⭑ la⭑ gramatik⭑·a subjekt⭑·o de⭑ la⭑
propozici²·o aŭ⭑ al⭑ la⭑ logik¹·a subjekt⭑·o de⭑ la⭑ de·pend⭑·a propozici²-part⭑·o
en⭑ sam⭑·aj okaz⭑·oj kaj⭑ laŭ⭑ sam⭑·aj regul⭑·oj, kiel⭑ la⭑ pronom⭑·o _si_:
tim⭑·ul·o tim⭑·as eĉ⭑ si⭑·an propr⭑·an ombr⭑·on ; el⭑ ĉiu·j si⭑·aj frat⭑·oj Anton⭑·o
est⭑·as la⭑ mal·plej⭑ saĝ⭑·a ; [tiu·j] konsider⭑·oj […] ig⭑·is [li·n] el·don⭑·i
si⭑·an grandioz¹·an pazigrafi⁽⁺⁾·an prov⭑·on ; ili don⭑·ad·is al⭑ li okaz⭑·on
montr⭑·i si⭑·ajn nov⭑·ajn vest⭑·ojn ; li ek·vid⭑·is la⭑ anĝel⭑·on […]
star⭑·ant·an sur⭑ la⭑ voj⭑·o kun⭑ el·ing⭑·ig·it·a glav⭑·o en⭑ si⭑·a man⭑·o ;
prudent⭑·aj komitat⭑·an·oj nur⭑ simpl⭑·e esprim⭑·us si⭑·an opini⭑·on […] kaj⭑
las⭑·us la⭑ akcept⭑·ad·on aŭ⭑ ne·akcept⭑·ad·on al⭑ la⭑ decid⭑·o de⭑ la⭑
esperant⭑·ist·oj mem⭑ ; la⭑ jun⭑·a art⭑·ist·o […] per⭑ si⭑·a unu⭑·a publik⭑·a
lud⭑·ad·o komenc⭑·is si⭑·an muzik⭑·an karier³·on ; ĉiu best⭑·o zorg⭑·as pri⭑ si⭑·a
nest⭑·o .
2.
Kvalifik⁽⁺⁾·a adjektiv⭑·o sam⭑+signif⭑·a kiel⭑ {propr⭑·a^1} : [li] al⭑ ĉiu
ordon⭑·is ripet⭑·i li⭑·an rakont⭑·on, ili ripet⭑·is fidel⭑·e ĉiu la⭑ si⭑·an ;
am⭑·o al⭑ si⭑·a […] hejm⭑·o est⭑·as afer⭑·o tut⭑·e natur⭑·a ; al⭑ ĉiu li⭑·an
si⭑·aĵ·on (don⭑·u) ; ĉio sur⭑ si⭑·an ĝust⭑·an lok⭑·on ! ĉiu afer⭑·o hav⭑·as si⭑·an
temp⭑·on ; si⭑·a est⭑·as kar⭑·a pli⭑ ol⭑ la⭑ najbar⭑·a ; ĉio si⭑·a est⭑·as plej⭑
ĉarm⭑·a ( {vost⭑·o} , {nest⭑·o} ) .
Rim. 1: Pri⭑ la⭑ uz⭑·ad·o de⭑ _si_ kaj⭑ _si⭑·a_, vd la⭑ raport⭑·on oficial⭑·an
de⭑ al⭑ la⭑ Edinburg⁽⁺⁾·a kongres⭑·o (1926).
Rim. 2: En⭑ la⭑ esprim⭑·o _si⭑·a+temp⭑·e_, la⭑ pronom⭑·o _si⭑·a_, preskaŭ⭑ tut⭑·e
perd⭑·int·e si⭑·an origin¹·an signif⭑·on, ricev⭑·as jen⭑ la⭑ senc⭑·on de⭑
_konven⭑·a, ĝust⭑·a, taŭg⭑·a_: vi ne⭑ kred⭑·is mi⭑·ajn vort⭑·ojn, kiu·j
plen⭑·um·iĝ·os si⭑·a+temp⭑·e (kiam⭑ ili⭑·a temp⭑·o al·ven⭑·is) ; si⭑·a+temp⭑·e est⭑·as
dir⭑·at·e […] al⭑ Izrael, kio·n far⭑·as Di⭑·o ; jen⭑ simpl⭑·e la⭑ senc⭑·on de⭑
_antaŭ⭑·a, pas⭑·int·a, tiu_ (Ev.): La⭑ grand⭑·an mir⭑·on, ⫽ Kun⭑ kiu mi
rigard⭑·is si⭑·a+temp⭑·e (tiu+temp⭑·e, tiam⭑) ⫽ Tiu·jn hero⭑·ojn ; mi vol⭑·is
si⭑·a+temp⭑·e (tiam⭑) eĉ⭑ propon⭑·i komun⭑·an regul⭑·on ; per⭑ poŝt⭑·a kart⭑·o mi
si⭑·a+temp⭑·e (tiam⭑) respond⭑·is al⭑ vi je⭑ vi⭑·a leter⭑·o. La⭑ regul⭑·aj
si⭑·a-kun·met⭑·oj koncern⭑·as nur⭑ la⭑ tri⭑·an person⭑·on (mi⭑·a+flank⭑·e,
vi⭑·a+flank⭑·e, si⭑·a+flank⭑·e).
siaulo
Famili⭑·an·o, gent⭑·an·o, {proksim⭑·ul·o} , kontrast¹·e al⭑ {fremd⭑·ul·o} : li
pled²·is por⭑ la⭑ viv⭑·o de⭑ siauloj .
inter⭑ si
Iu·j kun⭑ ali⭑·aj, {reciprok⭑·e} : du⭑ tut⭑·e mal·sam⭑·aj objekt⭑·oj, kiu·jn
miks⭑·i inter⭑ si (reciprok⭑·e) oni neniel⭑ dev⭑·as ; [ili] divid⭑·u inter⭑
si egal⭑+part⭑·e la⭑ mon⭑·on ; du⭑ vir⭑·oj kverel⁴·as inter⭑ si ; liber⭑·e
komunik⭑·iĝ·ad·i inter⭑ si .
Rim.: Ĉar⭑ la⭑ esprim⭑·o _inter⭑ si_ hav⭑·as apart⭑·an propr⭑·an senc⭑·on, ĝi
est⭑·as konsider⭑·at·a kaj⭑ uz⭑·at·a kiel⭑ unu⭑+vort⭑·a adverb⭑·o kaj⭑ ne⭑ obe⭑·as
la⭑ regul⭑·ojn pri⭑ uz⭑·ad·o de⭑ _si_.
per⭑ si mem⭑
Pro·pra⭑-kulp⭑·e, propr⭑·a+kaŭz⭑·e, propr⭑·a+efik⭑·e, pro·pra⭑-fort⭑·e, {propr⭑·a+mov⭑·e}
: ne⭑ est⭑·is venk⭑·it·a de⭑ Esperant⭑·o, […] ĝi pere⭑·is per⭑ si
mem⭑ ; [tiu] aranĝ⭑·o […] per⭑ si mem⭑ ne⭑ ŝanĝ⭑·os la⭑ ir⭑·ad·on de⭑ la⭑
afer⭑·o ; ili vid⭑·u, ke⭑ ili est⭑·as brut⭑·o per⭑ si mem⭑ ; la⭑ pied⭑·oj
mov⭑·iĝ·ad·is per⭑ si mem⭑ ; tia·j fabel⭑·oj […] ven⭑·as tut⭑·e per⭑ si mem⭑,
ili frap⭑·et·as al⭑ mi sur⭑ la⭑ frunt⭑·o kaj⭑ dir⭑·as: jen⭑ mi est⭑·as ! ĉiu·j
prepozici⭑·oj per⭑ si mem⭑ postul⭑·as ĉiam⭑ nur⭑ la⭑ nominativ⭑·on ; la⭑
unu⭑·a bat⭑·o […], ne·grav⭑·a per⭑ si mem⭑, […] hav⭑·is ne·mezur⭑·ebl·ajn
sekv⭑·ojn . {izol⭑·it·e} , {mem⭑} , {mem·star⭑·e} , {sen·help⭑·e} , {sol⭑·e^2}
Rim.: Ĉar⭑ la⭑ esprim⭑·o _per⭑ si mem⭑_ hav⭑·as apart⭑·an propr⭑·an senc⭑·on,
ĝi est⭑·as konsider⭑·at·a kaj⭑ uz⭑·at·a kiel⭑ unu⭑+vort⭑·a adverb⭑·o kaj⭑ ne⭑
obe⭑·as la⭑ regul⭑·ojn pri⭑ uz⭑·ad·o de⭑ _si_.
[artikol⭑-versi⁹·o: 1.47 2023/10/21 07:46:47 ]
__________________________________________________________________