vidu ankaŭ la klarigojn
sur⭑
I.
sur⭑
1.
Prepozici⭑·o; uz⭑·at·e kun⭑ _nominativ⭑·o_ indik³·as fizik⭑·an aŭ⭑
metafor¹·an _pozici¹·on_, karakteriz¹·at·an per⭑ kontakt¹·o de⭑
ekster⭑·e, kaj⭑ precip⭑·e de⭑ supr⭑·e; pli⭑ special⭑·e:
a)
Prepozici⭑·o indik³·ant·a pozici¹·on de⭑ aĵ⭑·o aŭ⭑ ul⭑·o rilat⭑·e
al⭑ iu ali⭑·a (kiu·n la⭑ prepozici⭑·o en·konduk⭑·as), kiu
est⭑·as pli⭑ mal·alt⭑·e kaj⭑ ĝi·n tuŝ⭑·as: sur⭑ la⭑ ter⭑·o kuŝ⭑·as
ŝton⭑·o ; mi sid⭑·as sur⭑ seĝ⭑·o kaj⭑ ten⭑·as la⭑ pied⭑·ojn sur⭑
benk⭑·et·o ; ĉio star⭑·is sur⭑ la⭑ kap⭑·o ; tiu konstru⭑·aĵ·o
star⭑·is sur⭑ alt⭑·aĵ·o ekster⭑ la⭑ urb⭑·o ; sur⭑ krut⭑·a ŝtup⭑·ar·o
li lev⭑·is si·n al⭑ la⭑ tegment⭑·o de⭑ la⭑ dom⭑·o ; dorm⭑·i sur⭑
seĝ⭑·o ; sid⭑·i sur⭑ seĝ⭑·o de⭑ ministr¹·o ; [li] ripoz⭑·as sur⭑
si⭑·a kuŝ⭑·ej·o ; sur⭑ la⭑ sojl⭑·o ; pord⭑·o turn⭑·iĝ·as sur⭑ si⭑·a
hok⭑·o, kaj⭑ mal·diligent⭑·ul·o sur⭑ si⭑·a lit⭑·o ; spik⭑·oj
rost⭑·it·aj sur⭑ fajr⭑·o ; mi ja⭑ est⭑·os la⭑ plej⭑ feliĉ⭑·a hom⭑·o
sur⭑ la⭑ ter⭑·o ; pak⭑·aĵ·o mi⭑·a est⭑·as sur⭑ la⭑ ŝip⭑·o ; kio
est⭑·is sur⭑ la⭑ fund⭑·o de⭑ ĉi⭑ tiu kor⭑·o ? sur⭑ ĉeval⭑·' de⭑
najbar⭑·o la⭑ ŝarĝ⭑·o ne⭑ pez⭑·as ; mizer⭑·o sur⭑ (al·don⭑·e al⭑)
mizer⭑·o .
b)
Prepozici⭑·o indik³·ant·a surfac⁸·on (supr⭑·an aŭ⭑ ali⭑·an) de⭑
objekt⭑·o, real¹·an aŭ⭑ ŝajn⭑·an, kiu est⭑·as lok⭑·o kie io
aper⭑·as, vid⭑·ebl·as aŭ⭑ okaz⭑·as: eĉ⭑ unu⭑ polv⭑·er·on vi ne⭑
trov⭑·os sur⭑ li⭑·a vest⭑·o ; sur⭑ li⭑·a vizaĝ⭑·o mi vid⭑·is ĝoj⭑·an
rid⭑·et·on ; sur⭑ la⭑ ĉiel⭑·o star⭑·as la⭑ bel⭑·a sun⭑·o ; [la⭑]
dorm⭑·em·ul·o hav⭑·os sur⭑ si ĉifon⭑·aĵ·ojn ; ŝajn⭑·is al⭑ li, ke⭑
[…] io aper⭑·os sur⭑ la⭑ horizont¹·o ; la⭑ sun⭑·o […] hel⭑·e
lum⭑·is sur⭑ la⭑ seren²·a ĉiel⭑·o ; [ĉu⭑] ankoraŭ⭑ ĉiam⭑ nub⭑·oj
sur⭑ la⭑ frunt⭑·o ? sur⭑ la⭑ front⭑·a mur⭑·o est⭑·is pentr⭑·aĵ·oj ;
sur⭑ la⭑ salik⭑·oj tie ni pend⭑·ig·is ni⭑·ajn harp⭑·ojn ; klar⭑·a
kaj⭑ bon⭑·e leg⭑·ebl·a skrib⭑·o sur⭑ paper⭑·aj foli⭑·oj .
c)
Prepozici⭑·o indik³·ant·a supr⭑·aĵ·on de⭑ lok⭑·o ne·ferm⭑·it·a,
sen·konstru⭑·a aŭ⭑ sen·kovr⭑·a, kie okaz⭑·as la⭑ pri·parol⭑·at·a
ag⭑·o: [li] pas⭑·is sur⭑ la⭑ plac⭑·o preter⭑ ŝi⭑·a angul⭑·o ; la⭑
pastr⭑·o brul⭑·ig·u tio·n sur⭑ la⭑ altar⭑·o ; sur⭑ tiu·j ĉi⭑
vast⭑·aj kaj⭑ herb⭑·o-riĉ⭑·aj kamp⭑·oj paŝt⭑·as si·n grand⭑·aj
brut⭑·ar·oj ; sur⭑ la⭑ kort⭑·o star⭑·as kok⭑·o kun⭑ tri⭑ kok⭑·in·oj
; star⭑·is sur⭑ la⭑ bazar⭑·o kun⭑ la⭑ tornistr⭑·o sur⭑
la⭑ dors⭑·o ; promen⭑·ant·e sur⭑ la⭑ strat⭑·o mi fal⭑·is ; sur⭑
la⭑ bord⭑·o de⭑ la⭑ mar⭑·o star⭑·is amas⭑·o da⭑ hom⭑·oj ; ir⭑·i al⭑
la⭑ labor⭑·o sur⭑ la⭑ kamp⭑·oj ; mi ĉes⭑·ig·os en⭑ la⭑ urb⭑·oj de⭑
Jud³·uj·o kaj⭑ sur⭑ la⭑ strat⭑·oj de⭑ la⭑ son⭑·ojn
de⭑ ĝoj⭑·o ; li loĝ⭑·as sur⭑ la⭑ unu⭑·a etaĝ⭑·o ; mi ir⭑·ig·os vi·n
sur⭑ rekt⭑·a voj⭑-strek⭑·o ; ni ĉiu·j labor⭑·os sur⭑ unu⭑
fundament⭑·o ; tiu·j ĉi⭑ prov⭑·oj est⭑·is fond⭑·it·aj sur⭑ la⭑
naiv⭑·a esper⭑·o, ke⭑ la⭑ mond⭑·o renkont⭑·os ili·n kun⭑ ĝoj⭑·o .
d)
Prepozici⭑·o, indik³·ant·a lok⭑·on de⭑ io ĝeneral¹·e: sur⭑ la⭑
dekstr⭑·a flank⭑·o ; li tie fal⭑·is kaj⭑ mort⭑·is sur⭑ la⭑ sam⭑·a
lok⭑·o ; se⭑ mi est⭑·us sur⭑ ŝi⭑·a lok⭑·o, mi ne⭑ long⭑·e
marĉand⭑·us ; mi loĝ⭑·as sur⭑ la⭑ Sun⭑·a Flank⭑·o ; sur⭑ la⭑
flank⭑·o de⭑ sun⭑+lev⭑·iĝ·o ; sur⭑ ĉiu lok⭑·o est⭑·as la⭑ okul⭑·oj
de⭑ la⭑ Etern⭑·ul·o ; sur⭑ ĉiu paŝ⭑·o ni renkont⭑·as […]
grand⭑·eg·ajn mal·facil⭑·aĵ·ojn ; la⭑ vort⭑·o jam⭑ balanc⭑·iĝ·is
sur⭑ mi⭑·aj lip⭑·oj por⭑ korekt⭑·i li⭑·an erar⭑·on ; bon⭑+kor⭑·a
instru⭑·o est⭑·as sur⭑ ŝi⭑·a lang⭑·o ; li hav⭑·as la⭑ kap⭑·on sur⭑
ĝust⭑·a lok⭑·o .
e)
Prepozici⭑·o, en·konduk⭑·ant·a komplement²·on kiu indik³·as
port⭑·ant·on, posed⭑·ant·on aŭ⭑ sufer⭑·ant·on de⭑ efik⭑·o, influ⭑·o
aŭ⭑ ec⭑·o: Mi⭑·a spirit⭑·o […] est⭑·as sur⭑ vi ; konsekr⁴·o al⭑
li⭑·a Di⭑·o est⭑·as sur⭑ li⭑·a kap⭑·o ; li port⭑·is sur⭑ si la⭑
pek⭑·on de⭑ mult⭑·aj ; Di⭑·o sever⭑·a […] la⭑ mal·bon⭑~ag⭑·on de⭑ la⭑
patr⭑·oj pun⭑·as sur⭑ la⭑ id⭑·oj en⭑ la⭑ tri⭑·a kaj⭑ kvar⭑·a
generaci⭑·oj .
2.
Prepozici⭑·o; uz⭑·at·e kun⭑ _akuzativ⭑·o_, indik³·as _direkt⭑·on_ per⭑
fin⭑-pozici¹·o, t.e. fizik⭑·an aŭ⭑ metafor¹·an supr⭑·aĵ·on, kie·n io
mov⭑·iĝ·as, cel⭑·as, streb⁶·as, efik⭑·as:
a)
Indik³·as lok⭑·on, sur⭑^1.a kiu situ⁸·as la⭑ cel⭑·o aŭ⭑
fin⭑-pozici¹·o de⭑ la⭑ mov⭑·o: [ŝi] mal·supr⭑·en~ir⭑·is sur⭑ la⭑
kort⭑·on ; ŝi ĵet⭑·is en⭑ la⭑ kot⭑·on la⭑ pan⭑·on por⭑ paŝ⭑·i sur⭑
ĝi·n ; ali⭑·aj funebr⭑·ant·aj gast⭑·oj […] pren⭑·is ili·n sur⭑
si⭑·an vetur⭑·il·on ; tra⭑ la⭑ fenestr⭑·o […] apud⭑ la⭑ pord⭑·o,
la⭑ vapor⭑·o ir⭑·as sur⭑ la⭑ kort⭑·on ; li fal⭑·is sur⭑ la⭑ ter⭑·on
kaj⭑ preĝ⭑·is ; li en⭑ angul⭑·o met⭑·as si·n sur⭑ la⭑ genu⭑·ojn ;
la⭑ brust⭑·o tiel⭑ dolor⭑·is, ke⭑ ŝi fal⭑·is sur⭑ seĝ⭑·on, […]
kaj⭑ dir⭑·is al⭑ si: mi ne⭑ pov⭑·as ! li […] rigard⭑·is la⭑
pep⭑·ant·ajn bird⭑·ojn, kiu·j vigl⭑·e salt⭑·ad·is de⭑ branĉ⭑·o sur⭑
branĉ⭑·on .
b)
Indik³·as tio·n, sur⭑^1.b kio·n efik⭑·as, cel⭑·as, traf⭑·as la⭑
ag⭑·o: [li] rigard⭑·as mal·supr⭑·en sur⭑ la⭑ kamp⭑·on ; kvin⭑·op·e
ili si·n ĵet⭑·is sur⭑ mi·n ; ĉerp⭑·i akv⭑·on kaj⭑ verŝ⭑·i ĝi·n
sur⭑ kamp⭑·ojn ; mi met⭑·os sur⭑ mi·n zibel⭑·an pelt⭑·on ;
direkt⭑·ant·e si⭑·an rigard⭑·on sur⭑ la⭑ kamarad⭑·in·on ; [ili]
ne⭑ tim⭑·as kraĉ⭑·i sur⭑ mi⭑·an vizaĝ⭑·on ; sed⭑ tio est⭑·is
verŝ⭑·i akv⭑·on sur⭑ anas⭑·on ; la⭑ sun⭑·o tre⭑ afabl⭑·e en·lum⭑·is
tra⭑ la⭑ mal·grand⭑·a fenestr⭑·o sur⭑ la⭑ plank⭑·on ; [ni]
rigard⭑·as sur⭑ la⭑ mar⭑·on, sur⭑ la⭑ mult⭑·ajn ŝip⭑·ojn ; li
ĵet⭑·is si·n sur⭑ la⭑ kol⭑·on de⭑ si⭑·a frat⭑·o ; la⭑ mal·amik⭑·o
etend⭑·is si⭑·ajn man⭑·ojn sur⭑ ĉiu·jn ŝi⭑·ajn grand⭑+valor⭑·aĵ·ojn
; met⭑·is sur⭑ si·n si⭑·an plej⭑ bon⭑·an vest⭑·on kaj⭑
si⭑·ajn nov⭑·ajn ŝu⭑·ojn ; al⭑ Di⭑·o plaĉ⭑·u, sed⭑ sur⭑ diabl⭑·on
ne⭑ kraĉ⭑·u ; traf⭑·is falĉ⭑·il·o sur⭑ ŝton⭑·on ; brog⭑·it·a eĉ⭑
sur⭑ akv⭑·on blov⭑·as .
c)
Prepozici⭑·o indik³·ant·a mov⭑·on kies⭑ cel⭑·o est⭑·as lok⭑·o
ne·ferm⭑·it·a, sen·konstru⭑·a aŭ⭑ sen·kovr⭑·a (kp sur⭑^1.c):
fin⭑·e li tamen⭑ rimark⭑·is ne·ferm⭑·it·an pord⭑·et·on kaj⭑ ven⭑·is
tra⭑ ĝi sur⭑ ni⭑·an Nov⭑·an Bazar⭑·on ; bel⭑·a dom⭑·et·o kun⭑ ses⭑
front⭑·aj fenestr⭑·oj, el·ir⭑·ant·aj sur⭑ rond⭑·o-form⭑·an
herb⭑·o-tapiŝ⭑·e kovr⭑·it·an kort⭑·on .
d)
Prepozici⭑·o, en·konduk⭑·ant·a komplement²·on kiu indik³·as
ricev⭑·ant·on, traf⭑·at·on, akcept⭑·ant·on de⭑ efik⭑·o, influ⭑·o
aŭ⭑ ag⭑·o: nenia hom⭑·o per⭑ si⭑·aj privat⭑·aj fals⭑·aj paŝ⭑·oj
pov⭑·as hav⭑·i ia·n influ⭑·on sur⭑ ĝi⭑·an sort⭑·on ; honest⭑·aj
hom⭑·oj, kiu·j […] pren⭑·is sur⭑ si·n la⭑ mal·grand⭑·an labor⭑·on
efektiv⭑·e kon⭑·at·iĝ·i kun⭑ ĝi ; sur⭑ vi·n fal⭑·os la⭑ mal·ben⭑·o
de⭑ la⭑ kondamn⭑·o ; mi pren⭑·os sur⭑ mi·n la⭑ respond⭑·ec·on ;
[ŝi] pren⭑·is sur⭑ si·n la⭑ form⭑·on de⭑ mal·riĉ⭑·a vilaĝ⭑·a
vir⭑·in·o ; [tio ne⭑] pov⭑·us hav⭑·i influ⭑·on sur⭑ mi⭑·a sort⭑·o ;
sur⭑ la⭑ dan⁸·an tron⭑·on mi hav⭑·as rajt⭑·on ; ne⭑ met⭑·int·e
atent⭑·on sur⭑ la⭑ raport⭑·on de⭑ la⭑ komisi⭑·o .
al⭑ sur⭑
{Al⭑} lok⭑·o situ⁸·ant·a {sur⭑^1.a} .
Rim.: Pri⭑ la⭑ prepozici⭑·aj kun·aĵ⭑·oj kun⭑ _al⭑_, vid⭑·u rimark⭑·on sub⭑ {al⭑
ĉe⭑} .
de⭑ sur⭑, de⭑~sur⭑
{De⭑} ^1,^2 lok⭑·o situ⁸·ant·a {sur⭑} : eksterm⭑·i ili·n de⭑ sur⭑ la⭑
ter⭑·o ; kia fulm⭑·ad·o kaj⭑ krak⭑·ad·o de⭑~sur⭑ la⭑ rempar⭑·oj de⭑
Antverpen⁽⁺⁾·o .
II.
Prefiks⭑·o sam⭑+signif⭑·a: la⭑ bird⭑·o […] sur·flug⭑·is sur⭑ la⭑
tegment⭑·on ; ni do⭑ sur·ir⭑·is la⭑ mont⭑·on, de⭑ kiu oni pov⭑·as pli⭑
facil⭑·e vid⭑·i la⭑ signal⭑·on ; [li] bandaĝ²·is li⭑·ajn vund⭑·ojn, kaj⭑
sur·verŝ⭑·is ole⭑·on kaj⭑ vin⭑·on ; vir⭑·oj el⭑ la⭑ kontraŭ·spion⭑·a
serv⭑·o al·ven⭑·is sur·lok⭑·e, prepar⭑·e al⭑ long⭑·a pacienc⭑·a atend⭑·o .
{sur·bend⁸·ig·i} , {sur·ĉeval⭑·iĝ·i} , {sur·genu⭑·i} , {sur·hav⭑·i} ,
{sur·met⭑·i} , {sur·skrib⭑·o} , {sur·ŝultr⭑·ig·i} , {sur·ter⭑·a} ,
{sur·voj⭑·iĝ·i}
[artikol⭑-versi⁹·o: 1.113 2023/12/27 23:25:46 ]
__________________________________________________________________