vidu ankaŭ la klarigojn
ten⭑·/·i
ten⭑·i
(tr)
1.
Mal·help⭑·i for·mov⭑·iĝ·on per⭑ fizik⭑·a kontakt¹·o:
a)
Est⭑·i kun⭑ la⭑ objekt⭑·o en⭑ la⭑ man⭑·oj, brak⭑·oj kaj⭑ simil⭑·e,
mal·help⭑·ant·e, ke⭑ ĝi fal⭑·u aŭ⭑ mov⭑·iĝ·u for⭑ de⭑ la⭑ koncern⭑·a
korp⭑·o-part⭑·o: ten⭑·i baston⭑·on; vi dev⭑·as ten⭑·i la⭑ kovr⭑·il·on en⭑ la⭑
man⭑·o ; ŝi ten⭑·is en⭑ la⭑ brak⭑·oj ĵus⭑~nask⭑·it·an infan⭑·et·on ; [la⭑
hund⭑·o] re·aper⭑·is, ten⭑·ant·e en⭑ si⭑·a buŝ⭑·o grand⭑·an mon⭑·uj·on ;
objekt⭑·on unu⭑ foj⭑·on kapt⭑·it·an [la⭑ polip²·oj] ten⭑·is fort⭑·e per⭑
cent⭑·oj da⭑ mal·grand⭑·aj brak⭑·oj ; la⭑ kobold⭑·o kapt⭑·is la⭑
mir⭑·ind·an libr⭑·on […] kaj⭑ ten⭑·is ĝi·n fort⭑·e per⭑ ambaŭ⭑ man⭑·oj ;
li ten⭑·is inter⭑ la⭑ fingr⭑·oj mal·grand⭑·an roz⭑·o-kolor⭑·an paper⭑·on .
b)
Ten⭑·i ^1.a io·n, lig⭑·it·an al⭑ la⭑ koncern⭑·a objekt⭑·o kaj⭑
mal·help⭑·ant·an, ke⭑ ĝi mov⭑·iĝ·u for⭑ de⭑ oni: li plu⭑ ne⭑ bezon⭑·is
ten⭑·ad·i la⭑ pup⭑·on (per⭑ ŝnur⭑·oj), ĝi pov⭑·is mem⭑ danc⭑·i ; ten⭑·i
per⭑ fer⭑·aj lig⭑·il·oj .
c)
Per⭑·i la⭑ ag⭑·on de⭑ iu, kiu ten⭑·as^1.a aŭ⭑ ten⭑·as^1.b: Vi⭑·a man⭑·o
mi·n konduk⭑·os, kaj⭑ Vi⭑·a dekstr⭑·a man⭑·o mi·n ten⭑·os ; ŝi⭑·aj
fingr⭑·oj ten⭑·as la⭑ ŝpin⭑-turn⭑·il·on .
d)
Ten⭑·i (^1.a, ^1.b, ^1.c) korp⭑·o-part⭑·on de⭑ tiu, por⭑ zorg⭑·e
mal·help⭑·i for·ir⭑·on, fal⭑·on, aŭ⭑ por⭑ montr⭑·i intim⭑·ec·on: ten⭑·i
infan⭑·on per⭑ la⭑ man⭑·o, sur⭑ la⭑ genu⭑·oj; ten⭑·i bov⭑·on je⭑ la⭑
korn⭑·oj; ten⭑·i [kolomb⭑·on] je⭑ la⭑ pied⭑·oj ; ten⭑·i [la⭑ bird⭑·on]
per⭑ ruband⭑·o, lig⭑·it·a ĉirkaŭ⭑ unu⭑ el⭑ ĝi⭑·aj pied⭑·et·oj ;
am⭑·is la⭑ hund⭑·et·on, sed⭑ prefer⭑·e tamen⭑ ten⭑·us ĉe⭑ la⭑ man⭑·o
fil⭑·et·on .
{kapt⭑·i} , {pren⭑·i} , {port⭑·i}
2.
Rest⭑·ig·i:
a)
Rest⭑·ig·i en⭑ iu lok⭑·o aŭ⭑ stat⭑·o, mal·help⭑·ant·e ties⭑ for·ir⭑·on,
liber⭑·iĝ·on: ten⭑·i iu·n en⭑ mal·liber⭑·ej·o ; li⭑·a fianĉ⭑·iĝ·o ten⭑·as
li·n mal·proksim⭑·e de⭑ ĉiu·j diboĉ⭑·aĵ·oj ; la⭑ ŝnur⭑·oj de⭑ li⭑·a pek⭑·o
li·n ten⭑·os ; la⭑ febr⭑·o ten⭑·as li·n; li⭑·a promes⭑·o ten⭑·as (lig⭑·as,
dev⭑·ig·as) li·n; mi est⭑·as ten⭑·at·a de⭑ mi⭑·aj okup⭑·oj.
b)
Met⭑·int·e tio·n en⭑ iu·n lok⭑·on, rest⭑·ig·i ĝi·n tie, mal·help⭑·ant·e,
ke⭑ iu ĝi·n for·pren⭑·u, aŭ⭑ ke⭑ ĝi kvazaŭ⭑ mem·iniciat⭑·e for·ir⭑·u:
ten⭑·i cigar⭑·ojn en⭑ ĉambr⭑·o, en⭑ skatol⭑·et·o ; nun·temp⭑·e tiu
ebl⭑·ec·o est⭑·as ten⭑·at·a en⭑ mal·vast⭑·aj lim⭑·oj; , kun⭑ la⭑
man⭑·oj en⭑ la⭑ pantalon⭑-poŝ⭑·oj, ten⭑·is la⭑ rigard⭑·on demand⭑·e sur⭑
la⭑ verk⭑·ist·o ; sub⭑ serur⭑·o promes⭑·ojn ten⭑·u, sed⭑ don⭑·int·e ne⭑
re·pren⭑·u ; sak⭑·o alen⁴·on ne⭑ ten⭑·as, ĝi baldaŭ⭑ el·ven⭑·as ; la⭑
glas⭑·et·o kun⭑ la⭑ blu⭑+kolor⭑·a lign⭑·a pied⭑·o ne⭑ dron⭑·is, la⭑ lign⭑·a
ŝtip⭑·o ten⭑·is ĝi·n supr⭑·e .
c)
Rest⭑·ig·i en⭑ ia⭑ pozici¹·o: ten⭑·i la⭑ man⭑·ojn laŭ·long⭑·e de⭑ la⭑
krur⭑·oj ; ten⭑·i la⭑ pied⭑·ojn sur⭑ benk⭑·et·o ; ten⭑·i la⭑ okul⭑·ojn en⭑
streĉ⭑·o (daŭr⭑·e observ⭑·i) ; mi ten⭑·is mi⭑·an lang⭑·on en⭑ la⭑ buŝ⭑·o
(ne⭑ parol⭑·is), per⭑ lip⭑·oj kun·kudr⭑·it·aj ; kiu lang⭑·on ne⭑ ten⭑·as
(ne⭑ sin⁸+gard⭑·e parol⭑·as), mem⭑ si·n mal·ben⭑·as ; ten⭑·i la⭑ kap⭑·on
tre⭑ alt⭑·e ; ten⭑·i rekt⭑·e la⭑ kap⭑·on; alt⭑·e ten⭑·i si⭑·ajn okul⭑·ojn
kaj⭑ lev⭑·i si⭑·ajn palpebr⭑·ojn ; mal·virt⭑·ul·o ten⭑·as si⭑·an vizaĝ⭑·on
arogant⭑·e ; ten⭑·i la⭑ man⭑·ojn el·tir⭑·it·e en⭑ la⭑ aer⭑·o , la⭑ orel⭑·ojn
streĉ⭑·it·e , la⭑ okul⭑·ojn mal·ferm⭑·it·e ; ten⭑·i la⭑ okul⭑·ojn
ne·ferm⭑·it·aj , la⭑ bek⭑·on ferm⭑·it·a .
d)
Zorg⭑·i, ke⭑ iu aŭ⭑ io rest⭑·u en⭑ ia⭑ stat⭑·o: ten⭑·i la⭑ amas⭑·on en⭑
spirit⭑·a sklav⭑·ec·o; ten⭑·i la⭑ land⭑·on en⭑ mal·ĝoj⭑·o ; am⭑·u edz⭑·in·on
plej⭑ kor⭑·e, sed⭑ ten⭑·u ŝi·n bon⭑+mor⭑·e ; ten⭑·at·a en⭑ honor⭑·o, kiel⭑
mal·jun⭑·a av⭑·o ; kant⭑·i pri⭑ ĉio, kio est⭑·as ten⭑·at·a kaŝ⭑·it·e tie
mal·antaŭ⭑ serur⭑·o kaj⭑ rigl⭑·il·o ; vi dev⭑·as ten⭑·i la⭑ ĉambr⭑·on en⭑
bon⭑·a ord⭑·o ; ten⭑·i [si⭑·an nest⭑·on] en⭑ bon⭑·a stat⭑·o ; bon⭑~stat⭑·o
est⭑·is sent⭑·ebl·a en⭑ la⭑ dom⭑·o ... kaj⭑ ĉio est⭑·is bon⭑·e ten⭑·at·a ;
oni ten⭑·as pret⭑·a kolekt⭑·on da⭑ tut⭑·e intenc⭑·e fabrik⭑·it·aj
skrib⭑·aĵ·oj ; pli⭑ long⭑·e ol⭑ ĝis⭑ morgaŭ⭑ maten⭑·e mi ĉiel⭑ ne⭑
pov⭑·as ten⭑·i ili·n en⭑ provizor¹·a arest⭑·o ; ten⭑·i iu·n antaŭ⭑ la⭑
okul⭑·oj (ne⭑ ĉes⭑·i li·n observ⭑·i) .
e)
Zorg⭑·i, ke⭑ tio rest⭑·u sen·ŝanĝ⭑·a, ne⭑ perd⭑·iĝ·u: ten⭑·i io·n en⭑ la⭑
kap⭑·o (konstant⭑·e pens⭑·i pri⭑ tio); ten⭑·i (ne⭑ mal·kaŝ⭑·i, ne⭑
perfid⭑·i) {sekret⭑·on} ; obstin⭑·e ten⭑·i (ne⭑ ŝanĝ⭑·i) si⭑·an
opini⭑·on; la⭑ memor⭑·o ne⭑ bon⭑·e ten⭑·ad·is la⭑ vort⭑·ojn ; ten⭑·i
memor⭑·on (memor⭑·i) pri⭑ io; ten⭑·i fidel⭑·ec·on al⭑ iu (rest⭑·i
fidel⭑·a); ten⭑·i (plen⭑·um·i) si⭑·an promes⭑·on ; ten⭑·i la⭑ vort⭑·on ;
ten⭑·u fort⭑·e la⭑ instru⭑·on kaj⭑ ne⭑ for·las⭑·u ĝi·n, konserv⭑·u ĝi·n ;
konserv⭑·u prudent⭑·on kaj⭑ vi⭑·a buŝ⭑·o ten⭑·u sci⭑·on ; dub⭑·e est⭑·as,
ĉu⭑ tiu·j neologism²·oj ten⭑·os la⭑ viv⭑·on; li sci⭑·as konstant⭑·e
ten⭑·i la⭑ atent⭑·on de⭑ la⭑ leg⭑·ant·o.
Rim.: Egal⭑·e bon⭑·aj est⭑·as „ten⭑·i la⭑ kap⭑·on rekt⭑·e“ aŭ⭑ „rekt⭑·a“, „ten⭑·i
io·n sekret⭑·e“ aŭ⭑ „sekret⭑·a“: la⭑ adverb⭑·o est⭑·as manier⭑·a adjekto kaj⭑
la⭑ adjektiv⭑·o est⭑·as objekt⭑·a predikativ⁽⁺⁾·o. Tamen⭑, se⭑ tem⭑·as pri⭑
particip⭑·o, la⭑ adverb⭑·aj form⭑·oj est⭑·as evit⭑·ind·aj, kvankam⭑ klasik¹·aj,
ĉar⭑ ili⭑·a uz⭑·o kiel⭑ manier⭑·a adjekto ne⭑ est⭑·as kutim⭑·a. Aper⭑·as do⭑
risk⭑·o kompren⭑·i, ke⭑ tem⭑·as pri⭑ particip⭑·a propozici²·o, kio konduk⭑·us
al⭑ tut⭑·e ali⭑·a senc⭑·o, ĉar⭑ la⭑ subjekt⭑·o de⭑ la⭑ particip⭑·o dev⭑·as est⭑·i
tiu de⭑ la⭑ ĉef⭑·a verb⭑·o, ne⭑ ĝi⭑·a objekt⭑·o.
3.
Hav⭑·i en⭑ si⭑·a pov⭑·o:
a)
Hav⭑·i moral¹·an pov⭑·on super⭑ iu, ekz-e kiel⭑ ge·patr⭑·oj super⭑ la⭑
ge·fil⭑·oj: ili dev⭑·us ten⭑·i mi·n pli⭑ sever⭑·e, pens⭑·is ,
ili dev⭑·us el·pel⭑·i el⭑ mi mi⭑·ajn mal·bon⭑·ajn inklin⭑·ojn ; mi
dev⭑·as est⭑·i mal·delikat⭑·a kaj⭑ sever⭑·a, se⭑ mi vol⭑·as ten⭑·i en⭑
ord⭑·o mi⭑·ajn fil⭑·ojn ; ten⭑·i iu·n per⭑ fer⭑·a man⭑·o (sever⭑·e reg⭑·i,
sen·indulg⭑·e obe⭑·ig·i) ; se⭑ ili est⭑·int·us tiel⭑ lert⭑·aj, ke⭑ ili
las⭑·int·us al⭑ mi ia·n lum⭑·et·on de⭑ esper⭑·o, ili ĉiam⭑ ankoraŭ⭑
ten⭑·us mi·n per⭑ tio . {brid⭑·i} , {disciplin²·i} , {eduk⭑·i} ,
{mastr⭑·i} , {reg⭑·i}
b)
Mastr⭑·um·i, funkci¹·ig·i, reg⭑·i: ten⭑·i butik⭑·on, negoc⭑·on,
ofic⭑·ej·on; ten⭑·i la⭑ reg⭑-stang⭑·ojn de⭑ afer⭑·o ( {faden⭑·o} ) ; la⭑
lern⭑·ej·oj est⭑·as ten⭑·at·aj je⭑ la⭑ kalkul⭑·o (kost⭑·o) de⭑ la⭑
komun⭑·um·o ; ten⭑·i (okup⭑·i) ofic⭑·on; {libr⭑·o-ten⭑·ad·o} ; mez⭑·e de⭑
tiom⭑ da⭑ riĉ⭑·aĵ·oj, kiel⭑ ten⭑·i fidel⭑·an registr⭑·on de⭑ ili? ;
ten⭑·i (okaz⭑·ig·i) kun·ven⭑·on; la⭑ sort⭑·o kaj⭑ la⭑ vol⭑·o etern⭑·e inter⭑
si batal⭑·on ten⭑·as . {mastr⭑·um·i} , {okaz⭑·ig·i} , {okup⭑·i} ,
{reg⭑·i}
c)
Est⭑·i ies⭑ labor- aŭ⭑ nutr⭑·o-don⭑·ant·o: ten⭑·i serv⭑·ist·on; komenc⭑·e
ŝi ten⭑·is por⭑ [si⭑·a fi·lin⭑·o] guvern⭑·ant·in·on ; ili pov⭑·us eĉ⭑
ten⭑·i par⭑·on da⭑ ĉeval⭑·oj ; ten⭑·i am⭑-don⭑·ant·in·on, aŭtomobil¹·on ;
mi ne⭑ pov⭑·as ten⭑·i vi·n ĉi⭑ tie, kiam⭑ mi hav⭑·os ĉirkaŭ⭑ mi
famili⭑·an rond⭑·on . {dung⭑·i} , {labor⭑·ig·i} , {mastr⭑·i} ,
{nutr⭑·i}
si·n ten⭑·i
1.
Rest⭑·i firm⭑·e en⭑ ia⭑ pozici¹·o malgraŭ⭑ kontraŭ⭑·aj fort⭑·oj (ekz-e pez⭑·o,
sku⭑·oj,...): si·n ten⭑·i kviet⭑·e; li nur⭑ mal·facil⭑·e pov⭑·is si·n ten⭑·i sur⭑
la⭑ pied⭑·oj ; ten⭑·i si·n per⭑ ambaŭ⭑ man⭑·oj je⭑ la⭑ tabl⭑·o; la⭑ ran⭑·o […]
ten⭑·is si·n fort⭑·e je⭑ la⭑ kol⭑-har⭑·oj de⭑ la⭑ best⭑·o ; ten⭑·u vi·n fort⭑·e je⭑
mi! ; [la⭑ tulip⭑·oj] ten⭑·is si·n rekt⭑·e kiel⭑ kandel⭑·oj ; sak⭑·o mal·plen⭑·a
si·n rekt⭑·e ne⭑ ten⭑·as ; frukt⭑·o si·n komenc⭑·e ten⭑·as (rest⭑·as firm⭑·e
al·lig⭑·it·a al⭑ la⭑ arb⭑·o), sed⭑ fal⭑·as, kiam⭑ matur⭑·iĝ·o ven⭑·as ; ne⭑ pov⭑·i
plu⭑ si·n ten⭑·i (firm⭑·e kontraŭ·star⭑·i, mal·ced⭑·i) antaŭ⭑ si⭑·aj mal·amik⭑·oj
.
2.
{Ten⭑·i^1.d} unu⭑ la⭑ ali⭑·an: la⭑ frat⭑·in·o kaj⭑ la⭑ frat⭑·oj ten⭑·is si·n
reciprok⭑·e je⭑ la⭑ man⭑·oj kaj⭑ kant⭑·is preĝ⭑·ojn .
3.
{Ten⭑·iĝ·i^2} : vaz⭑·o romp⭑·it·a long⭑·e si·n ten⭑·as ; ekzist⭑·as lingv⭑·o
art⭑·e~far⭑·it·a, kiu montr⭑·iĝ·is tut⭑·e vivipova, bon⭑·eg·e funkci¹·as, bon⭑·eg·e
si·n ten⭑·as jam⭑ mult⭑·e da⭑ jar⭑·oj .
4.
Firm⭑·e rest⭑·i en⭑ la⭑ sam⭑·a spirit⭑·o-stat⭑·o: si·n ten⭑·i (ne⭑ ŝanĝ⭑·i) je⭑ si⭑·a
opini⭑·o ; kiu si·n ten⭑·os (rezist⁴·os) kontraŭ⭑ envi⭑·o ? si·n ten⭑·i je⭑ la⭑
ver⭑·o ; ĝeneral¹·e mi ten⭑·as mi·n je⭑ la⭑ sekv⭑·ant·a princip⭑·o ; mi por⭑ la⭑
ceter⭑·o de⭑ mi⭑·a viv⭑·o ten⭑·as mi·n je⭑ la⭑ decid⭑·o, kiu·n mi adopt¹·is, kiam⭑
mi pli⭑ kapabl⭑·is bon⭑·e elekt⭑·i ; mi sekv⭑·e mi·n ten⭑·is je⭑ (vol⭑·is
nenio·n ali⭑·an, ol⭑) tio, kio est⭑·is en⭑ mi⭑·a ating⭑·ebl·ec·o ; kiu
entrepren⭑·is, tiu si·n ten⭑·u (persist⭑·u) .
5.
Iel⭑ kondut⭑·i, rilat⭑·i: si·n ten⭑·i prudent⭑·e , silent⭑·e kaj⭑ trankvil⭑·e ;
li ten⭑·is si·n tiel⭑ fremd⭑·e kontraŭ⭑ ŝi ; [la⭑ egipt⁽⁺⁾·aj bird⭑·oj] ten⭑·as
si·n tre⭑ grand⭑+sinjor⭑·e, precip⭑·e la⭑ ibis⭑·o ; spik⭑·o mal·plen⭑·a plej⭑
alt⭑·e si·n ten⭑·as ; ten⭑·i si·n je⭑ dispon⭑·o de⭑ la⭑ justic⁽⁺⁾·o ; ili leg⭑·as,
kiel⭑ si·n ten⭑·is kontraŭ⭑ (opini⭑·is pri⭑) tiu ide⭑·o la⭑ sam⭑+temp⭑·ul·oj .
ten⭑·o
1.
Ag⭑·o ten⭑·i: ŝi lev⭑·is la⭑ ŝultr⭑·ojn, kaj⭑ […] dir⭑·is kun⭑ ten⭑·o de⭑ facil⭑·a
riproĉ⭑·o: vi forges⭑·is dir⭑·i al⭑ mi bon⭑·an tag⭑·on ; Atrejo est⭑·is
perd⭑·int·a la⭑ ten⭑·on kaj⭑ fal⭑·is en⭑ la⭑ profund⭑·ec·on ; li serĉ⭑·is ten⭑·on
por⭑ man⭑·oj kaj⭑ pied⭑·oj kaj⭑ grimp³·is la⭑ vertikal⭑·ajn trab⭑·ojn
mal·supr⭑·en ; perd⭑·i la⭑ pied⭑-ten⭑·on (en⭑ akv⭑·o aŭ⭑ metafor¹·e) .
2.
Temp⭑·o, dum⭑ kiu la⭑ voĉ⭑-organ¹·oj rest⭑·as sen·mov⭑·aj ĉe⭑ prononc³·ad·o de⭑
konsonant⭑·o: en⭑ la⭑ artikulaci⁽⁺⁾·o de⭑ la⭑ ploziv⁽⁺⁾·o, tri⭑ faz¹·oj
disting⭑·ebl·as: kapt⭑·o […] ten⭑·o […] el·las⭑·o .
3.
Pli·long⭑·ig·o de⭑ unu⭑ ton⭑·o dum⭑ plur⁴·aj moment⭑·oj.
ten⭑·ad·i
(tr)
Daŭr⭑·e aŭ⭑ long⭑·e ten⭑·i: kiu·n ĝi antaŭ⭑·e ten⭑·ad·is dum⭑ ĉirkaŭ⭑ 50 jar⭑·oj
; la⭑ reg⭑·ist·ar·o dum⭑ plur⁴·aj jar⭑-dek⭑·oj ten⭑·ad·is politik¹·on de⭑
nul⭑-interez⁽⁺⁾·o ; ili ten⭑·ad·is si⭑·ajn ofic⭑·ojn dum⭑ si⭑·a unu⭑·a mandat¹·o .
ten⭑·ant·o
Tiu, kiu ten⭑·as (precip⭑·e ^3.b) io·n: Mi eksterm⭑·os la⭑ ten⭑·ant·on de⭑
sceptr⭑·o ; ten⭑·ant·o de⭑ la⭑ feŭd²·a hered⭑·aĵ·o .
ten⭑·eg·i
Plen⭑~fort⭑·e kaj⭑ tre⭑ firm⭑·e ten⭑·i: li […] ten⭑·eg·is la⭑ benk⭑·on de⭑ la⭑
kaleŝ⭑·o, kred⭑·ant·e ke⭑ ĉiu moment⭑·o est⭑·os la⭑ last⭑·a moment⭑·o de⭑ li⭑·a
viv⭑·o .
ten⭑·ej·o
Lok⭑·o, ĉambr⭑·o, kie oni konserv⭑·as io·n: en⭑ la⭑ kel⭑·oj est⭑·is ten⭑·ej·oj
de⭑ krud⭑·aj material⭑·oj ; la⭑ tur⭑·o de⭑ […] est⭑·as konstru⭑·it·a
kiel⭑ arm⭑·il+ten⭑·ej·o ; krom⭑ ten⭑·ej·oj por⭑ libr⭑·oj kaj⭑ leg⭑·ej·oj, tie
lok⭑·iĝ·os aŭl⁽⁺⁾·o kaj⭑ la⭑ muze¹·o de⭑ la⭑ histori⭑·o de⭑ la⭑ universitat⭑·o ;
ili plu⭑ hav⭑·as apud⭑·e put⭑·on, kel⭑·on kaj⭑ ten⭑·ej·on, kiu antaŭ⭑·e serv⭑·is
kiel⭑ bov⭑·in·ej·o ; iam⭑·a industri⭑·a ten⭑·ej·o ; mal·nov⭑·a banan²+ten⭑·ej·o .
{depon³·ej·o} , {konserv⭑·ej·o} , {proviz⭑·ej·o} , {stok⁹·ej·o}
ten⭑·iĝ·i
1.
Si·n {ten⭑·i^1} : sur⭑ Li⭑·a ir⭑·ej·o fort⭑·e ten⭑·iĝ·as mi⭑·a pied⭑·o ; mi
supr⭑·en~grimp³·os la⭑ palm⭑·o-trunk⭑·on kaj⭑ ten⭑·iĝ·os je⭑ ĝi⭑·aj branĉ⭑·oj ; ĉi⭑
tiu faden⭑·o dev⭑·is est⭑·i ŝi⭑·a ten⭑·iĝ·il·o, ĝi·n ŝi fid⭑·is, sed⭑ ne⭑ si·n mem⭑
aŭ⭑ ali⭑·ajn hom⭑·ojn .
2.
Daŭr⭑·i, ne⭑ dis·fal⭑·i, konserv⭑·iĝ·i: la⭑ iluzi¹·oj ne⭑ pov⭑·is ten⭑·iĝ·i long⭑·e
; en⭑ tiu·j okul⭑·oj mal·gaj⭑·ec·o vid⭑·ebl·e ne⭑ pov⭑·is long⭑·e ten⭑·iĝ·i ; li ne⭑
rest⭑·os riĉ⭑·a, li⭑·a bon⭑~stat⭑·o ne⭑ ten⭑·iĝ·os ; vi⭑·a inter·konsent⭑·o kun⭑
ne⭑ ten⭑·iĝ·os .
ten⭑·iĝ·o
Pozici¹·o de⭑ la⭑ korp⭑·o, manier⭑·o ten⭑·i korp⭑·o-part⭑·on, oft⭑·e rigard⭑·at·a
kiel⭑ el·montr⭑·iĝ·o de⭑ kutim⭑·oj, sent⭑·oj ks: li⭑·aj man⭑·oj est⭑·is en⭑ ĝust⭑·a
ten⭑·iĝ·o ĝis⭑ la⭑ sub·ir⭑·o de⭑ la⭑ sun⭑·o ; ten⭑·iĝ·o mal·varm⭑·a, mem·fid⭑·a,
dign³·o-plen⭑·a, vigl⭑·a kaj⭑ plen⭑·a de⭑ ĉarm⭑·o ; li pren⭑·is ten⭑·iĝ·on ankoraŭ⭑
pli⭑ fier⭑·an ; la⭑ ten⭑·iĝ·o, la⭑ manier⭑·o parol⭑·i […] tut⭑·e ne⭑ est⭑·is
ne·ĝentil⭑·aj, sed⭑ li⭑·a mem·fid⭑·o […] konfuz⭑·is la⭑ knab⭑·in·on ; ili ne⭑
pov⭑·is est⭑·i simpl⭑·aj serv⭑·ist·in·oj: ili⭑·aj man⭑·oj est⭑·is tro⭑ delikat⭑·aj,
ili⭑·a ten⭑·iĝ·o kaj⭑ mov⭑·iĝ·ad·o est⭑·is tro⭑ reĝ⭑·aj ; la⭑ ĝentil⭑·a salut⭑·ad·o
de⭑ tiu ĉi⭑ nur⭑·a kompens¹·as al⭑ mi la⭑ mal·afabl⭑·an ten⭑·iĝ·on de⭑ la⭑ ali⭑·aj
. {ag⭑-manier⭑·o} , {kondut⭑·o} , {mien⭑·o} , {poz¹·o} , {pozici¹·o}
ten⭑·il·o
1.
Part⭑·o de⭑ objekt⭑·o, destin¹·it·a, por⭑ ke⭑ oni ĝi·n ten⭑·u^1.a oportun⭑·e:
ten⭑·il·o de⭑ kaserol⭑·o, de⭑ pot⭑·o, de⭑ korb⭑·o, de⭑ pord⭑·o; la⭑ ten⭑·il·o
en·ir⭑·is post⭑ la⭑ tranĉ⭑-fer⭑·o, kaj⭑ la⭑ gras⭑·o kovr⭑·is la⭑ tranĉ⭑-fer⭑·on, ĉar⭑
li ne⭑ el·tir⭑·is la⭑ glav⭑·on el⭑ li⭑·a ventr⭑·o ; turn⭑·is sub⭑·en
la⭑ bros⭑·on de⭑ la⭑ bala⭑·il·o, tiel⭑ ke⭑ ĝi⭑·a ten⭑·il·o lev⭑·iĝ·is mal·antaŭ⭑ ŝi⭑·a
dors⭑·o ; li kutim⭑·is sur·hav⭑·i ne⭑ frak⭑·on sed⭑ larĝ⭑·an led⭑·an zon⭑·on,
super⭑ kiu palis⭑·ar·is pistol⭑-ten⭑·il·oj ; per⭑ si⭑·a mal·akr⭑·a sen·ten⭑·il·a
tranĉ⭑·il·o ŝi ek·fos⭑·is mal·supr⭑·e ĉirkaŭ⭑ la⭑ radik⭑·oj de⭑ la⭑ flor⭑·oj .
2.
{Fiks¹·il·o} por⭑ ten⭑·i objekt⭑·on en⭑ pozici¹·o neces⭑·a por⭑ taŭg⭑·a
funkci¹·ad·o aŭ⭑ pri·labor⭑·ad·o: ŝraŭb⭑-ten⭑·il·o; supr⭑·e de⭑ la⭑ baz¹·aĵ·o
[est⭑·is] ĝi⭑·aj ten⭑·il·oj ; ili don⭑·is al⭑ la⭑ ĉarpent⭑·ist·oj kaj⭑
konstru⭑·ist·oj, por⭑ aĉet⭑·i ĉirkaŭ·hak⭑·it·ajn ŝton⭑·ojn kaj⭑ lign⭑·on por⭑
kun·ten⭑·il·oj (vd {kramp⭑·o} ) kaj⭑ trab⭑·oj por⭑ la⭑ dom⭑·oj .
ten⭑·uj·o
Uj⭑·o, destin¹·it·a por⭑ ten⭑·i ^2.b io·n: Li kolekt⭑·is kiel⭑ en⭑ ten⭑·uj·on la⭑
akv⭑·on de⭑ la⭑ mar⭑·o ; la⭑ mur⭑·oj kaj⭑ la⭑ volb⁽⁺⁾·o de⭑ la⭑ ten⭑·uj·o est⭑·as
sufiĉ⭑·e mal·sorb⭑·em·aj, por⭑ ke⭑ la⭑ plej⭑ mal·pez⭑·aj element¹·oj ne⭑ pov⭑·u
for·iĝ⭑·i ; la⭑ el·tranĉ⭑·it·aj pec⭑·et·oj kolekt⭑·iĝ·as en⭑ sub⭑·a ten⭑·uj·o .
{cistern³·o}
al·ten⭑·i
Ten⭑·i ^2.d proksim⭑·a al⭑ iu aŭ⭑ io: ili [per·fort⭑·e] romp⭑·is ĉiu·jn
lig⭑·il·ojn, kiu·j al·ten⭑·is mi·n al⭑ ili ; kap⭑·o, al⭑ kiu la⭑ kvin⭑ rimen⭑·oj
al·ten⭑·is tiel⭑ sam⭑·e kiel⭑ radi⭑·oj al⭑ centr⭑·o . {lig⭑·i}
al·ten⭑·o
Ferm⭑·a aŭ⭑ mal·vast⭑·ig·a mov⭑·o, kiu konsist⭑·ig·as la⭑ unu⭑·an part⭑·on el⭑
komplet²·a konsonant⭑·o.
al·ten⭑·iĝ·i
Firm⭑·e ten⭑·iĝ·i ^1 je⭑ io aŭ⭑ iu, tiel⭑ evit⭑·ant·e dis·iĝ⭑·on: al⭑ Li serv⭑·u,
kaj⭑ al⭑ Li al·ten⭑·iĝ·u ; loĝ⭑·ej·oj por⭑ soldat⭑·oj kaj⭑ kuir⭑·ej·o kun⭑·e kun⭑
bak⭑·ej·o al·ten⭑·iĝ·is al⭑ orient⭑·a part⭑·o de⭑ la⭑ mur⭑·oj . {adher⁽⁺⁾·i}
antaŭ·ten⭑·i
(tr)
Prezent⭑·i: ĉiu el⭑ ili antaŭ·ten⭑·is al⭑ li plej⭑ ĉarm⭑·an suker⭑·aĵ·on ;
ĉiu·j stan⭑·aj soldat⭑·oj antaŭ·ten⭑·is la⭑ paf⭑·il·ojn antaŭ⭑ ĝi⭑·a pord⭑·o ; li
antaŭ·ten⭑·is al⭑ li si⭑·an man⭑·on . {etend⭑·i}
bon⭑~ten⭑·i
{Pri·zorg⭑·i} , konserv⭑·i en⭑ konstant⭑·e bon⭑·a stat⭑·o: por⭑ bon⭑~ten⭑·i la⭑
ter⭑+glob⭑·an medi³·on, ni dev⭑·as far⭑·i komun⭑·an klopod⭑·on . {fleg⭑·i}
bon⭑~ten⭑·ad·o
Pri·zorg⭑·o pri⭑ la⭑ bon⭑·a stat⭑·o de⭑ la⭑ koncern⭑·a afer⭑·o: bred⁸·ad·o
signif⭑·as la⭑ bon⭑~ten⭑·ad·on, nutr⭑·ad·on de⭑ hejm⭑·ig·it·aj best⭑·oj ; okup⭑·iĝ·i
pri⭑ la⭑ ripar¹·ad·o kaj⭑ bon⭑~ten⭑·ad·o de⭑ mont⭑·ar·a dom⭑·o ; la⭑ konstru⭑·aĵ·o
est⭑·as kaduk⭑·a, la⭑ bon⭑~ten⭑·ad·o okaz⭑·a .
ĉirkaŭ·ten⭑·i
Ten⭑·i ^1 de⭑ ĉiu·j flank⭑·oj: la⭑ grand⭑·eg·a serpent⭑·o, kiu ĉirkaŭ·ten⭑·is
la⭑ ter⭑·on en⭑ la⭑ profund⭑·o de⭑ la⭑ mar⭑·o, konvulsi⭑·e kun·tir⭑·iĝ·is ; Greta
en⭑ la⭑ antaŭ·ĉambr⭑·o sol⭑·a ĉirkaŭ·ten⭑·is la⭑ ŝrank⭑·on kaj⭑ ĝi·n sol⭑·e tie·n
kaj⭑ re⭑·en ŝancel⭑·is ; la⭑ man⭑·oj […] ĉirkaŭ·ten⭑·is la⭑ kap⭑·on de⭑ li⭑·a
stabil⁹·a promen⭑-baston⭑·o .
de·ten⭑·i
(tr)
1.
Ten⭑·i ^2.d mal·proksim⭑·a: de·ten⭑·u vi⭑·an pied⭑·on de⭑ la⭑ dom⭑·o de⭑ vi⭑·a
proksim⭑·ul·o, ĉar⭑ ali⭑·e vi ted⭑·us li·n kaj⭑ li vi·n mal·am⭑·us ; de⭑ ĉiu
mal·bon⭑·a voj⭑·o mi de·ten⭑·as mi⭑·an pied⭑·on ; de⭑ tiu, kiu pren⭑·as vi⭑·an
mantel⭑·on, ne⭑ de·ten⭑·u vi⭑·an tunik²·on .
2.
Mal·help⭑·i, mal·permes⭑·i: li⭑·aj fil⭑·oj ven⭑·ig·as mal·ben⭑·on sur⭑ si·n, kaj⭑
li ne⭑ de·ten⭑·is ili·n ; la⭑ hom⭑-amas⭑·oj li·n serĉ⭑·is, kaj⭑ ven⭑·is al⭑ li,
kaj⭑ li·n de·ten⭑·is, ke⭑ li ne⭑ for·ir⭑·u de⭑ ili ; Mi de·ten⭑·is vi·n, ke⭑ vi
ne⭑ pek⭑·u kontraŭ⭑ Mi ; kvankam⭑ oni pen⭑·is de·ten⭑·i ŝi·n de⭑ tio, ŝi
tamen⭑ komenc⭑·is danc⭑·i ; de·ten⭑·i si⭑·an man⭑·on de⭑ mal·just⭑·aĵ·o ; mi ne⭑
de·ten⭑·os mi⭑·an buŝ⭑·on, mi parol⭑·os en⭑ la⭑ prem⭑·it·ec·o de⭑ mi⭑·a spirit⭑·o ;
de⭑ intenc⭑·aj erar⭑·oj de·ten⭑·u Vi⭑·an sklav⭑·on .
el·ten⭑·em·o
Em⭑·o, pov⭑·o por⭑ el·ten⭑·i, por⭑ long⭑·e front⭑·i mal·facil⭑·aĵ·ojn, dolor⭑·ojn:
nur⭑ mi⭑·a pli⭑ grand⭑·a el·ten⭑·em·o […] ebl⭑·ig·is al⭑ mi tiel⭑ brav⭑·e
kontraŭ·star⭑·i li·n ; neniam⭑ ŝuld⭑·o tiel⭑ nobl⭑·e, tiel⭑ grand⭑+anim⭑·e,
tiel⭑ el·ten⭑·em·e est⭑·is plen⭑·um·at·a .
el·ten⭑·i
(tr)
Rezist⁴·i antaŭ⭑ atak⭑·o, mal·facil⭑·aĵ·oj; pacienc⭑·e toler⭑·i: [ili]
trink⭑·is tiom⭑, kiom⭑ ili nur⭑ pov⭑·is el·ten⭑·i — ebl⭑·e eĉ⭑ iom⭑ pli⭑ mult⭑·e
; ŝi tuj⭑ mal·lig⭑·is la⭑ vest⭑·ojn […] ĉar⭑ ali⭑·e ŝi ne⭑ pov⭑·us el·ten⭑·i la⭑
varm⭑·eg·on ; mi ne⭑ pov⭑·is el·ten⭑·i la⭑ mal·varm⭑·on kaj⭑ la⭑ tim⭑·eg·on ;
lingv⭑·o, kiu el·ten⭑·is la⭑ prov⭑·on dum⭑ du⭑×dek⭑ kvin⭑ jar⭑·oj, […] ne⭑
bezon⭑·as jam⭑ tim⭑·i ; el·ten⭑·i la⭑ mal·feliĉ⭑·on, la⭑ sufer⭑·on; la⭑ naci⭑·oj
ne⭑ pov⭑·as el·ten⭑·i la⭑ indign⭑·on de⭑ la⭑ Etern⭑·ul·o ; Esperant⭑·o jam⭑
el·ten⭑·is la⭑ el·prov⭑·on de⭑ l'⭑ uz⭑·ad·o; ne⭑ pov⭑·i el·ten⭑·i la⭑ kompar⭑·on
kun⭑...; li⭑·a edz⭑·in·o ne⭑ el·ten⭑·is kun⭑ li, kaj⭑ pet⭑·is pri⭑ eks·edz⭑·iĝ·o ;
el·ten⭑·ebl·a mizer⭑·o ; ne·el·ten⭑·ebl·a dolor⭑·o; mar⭑-el·ten⭑·a ŝip⭑·o;
fajr⭑-el·ten⭑·a kest⭑·o . {el·port⭑·i} , {sufer⭑·i} , {toler⭑·i}
en·ten⭑·i
(tr)
1.
En·hav⭑·i kaj⭑ ten⭑·i en⭑ si, mal·help⭑·ant·e la⭑ materi¹·an el·las⭑·on: mult⭑·aj
mal·feliĉ⭑·ul·oj est⭑·as en·ten⭑·at·aj en⭑ tiu·j mal·lum⭑·aj karcer¹·oj.
2.
Propr⭑·a+posed⭑·e, laŭ·natur⭑·e, normal¹·e, ne·apart⭑·ig·ebl·e, nepr⭑·e dev⭑·ig·e
en·hav⭑·i: la⭑ muze¹·o en·ten⭑·as grand⭑+valor⭑·ajn verk⭑·ojn; per⭑ „or⭑·a regul⭑·o“
la⭑ Uson⁹·an·oj kompren⭑·as la⭑ princip⭑·ojn en·ten⭑·at·ajn en⭑ la⭑ evangeli¹·a
„Predik⭑·o sur⭑ la⭑ mont⭑·o“; tiu·j vort⭑·oj ŝajn⭑·as en·ten⭑·i minac⭑·on; nur⭑
mensog⭑·ojn en·ten⭑·as tiu·j parol⭑·oj; tiu vort⭑·o en·ten⭑·as aĉ¹·ig·an
nuanc⭑·on; la⭑ dis·volv⭑·iĝ·o de⭑ la⭑ arm⭑·il-industri⭑·o en·ten⭑·as ĝerm⭑·on de⭑
milit⭑·o; sci⭑·i en·ten⭑·as la⭑ ide⭑·on antaŭ·vid⭑·i; tiu esprim⭑·o en·ten⭑·as
danĝer⭑·on por⭑ la⭑ unu⭑·ec·o; saĝ⭑·o ĉiam⭑ en·ten⭑·as ia·n abnegaci²·on kaj⭑
rezignaci³·on; neniu parti⭑·o pov⭑·as venk⭑·i, se⭑ ĝi ne⭑ en·ten⭑·as an⭑·ojn,
kiu·j ĉiam⭑ est⭑·as pret⭑·aj ofer⭑·i si⭑·an person⭑·an profit⭑·on por⭑ la⭑
ĝeneral¹·a interes⭑·o; en⭑ tiu prez⭑·o est⭑·as en·ten⭑·at·a la⭑ tag⭑-manĝ⭑·o; ĉi⭑
en·ten⭑·at·e trov⭑·iĝ·as la⭑ program¹·o. {implik⭑·i} , {inkluziv²·a}
3.
Kapabl⭑·i en·hav⭑·i iu·n kvant⭑·on da⭑; ĉirkaŭ·ferm⭑·i: mi⭑·a kofr¹·o pov⭑·as nur⭑
en·ten⭑·i mal·mult⭑·ajn vest⭑·ojn; la⭑ teatr⭑·o en·ten⭑·as 800 person⭑·ojn; la⭑
salon⭑·o ne⭑ est⭑·is sufiĉ⭑·e vast⭑·a por⭑ en·ten⭑·i ĉiu·jn kongres⭑·an·ojn;
mantel⭑·o […] tiel⭑ delikat⭑·a, ke⭑ du⭑ man⭑·oj pov⭑·is ĝi·n en·ten⭑·i ; mi⭑·a
kap⭑·o ne⭑ pov⭑·as en·ten⭑·i, kiam⭑ li far⭑·is tia·jn kalkul⭑·ojn ; la⭑
trezor⭑·ej·o de⭑ la⭑ faraon⁽⁺⁾·o apenaŭ⭑ pov⭑·is en·ten⭑·i la⭑ ofer⭑·ojn de⭑ l'⭑
regn⭑·an·oj ; oni konstru⭑·is akv⭑·uj·on, kiu pov⭑·is en·ten⭑·i ĉirkaŭ⭑ tri⭑
miliard¹·ojn da⭑ kub⭑·aj metr⭑·oj ; la⭑ mal·saĝ⭑·o est⭑·as sen·lim⭑·a, kiel⭑ la⭑
ocean¹·o, ĝi pov⭑·as en·ten⭑·i ĉio·n ; tiu·j tri⭑ klas⭑·oj en·ten⭑·as ĉiu·jn
spec⭑·ojn.
4.
En·hav⭑·i: pen⭑·i por⭑ esprim⭑·i ĉiu·jn ide⭑·ojn nur⭑ per⭑ la⭑ help⭑·o de⭑ la⭑
radik⭑·oj en·ten⭑·at·aj en⭑ la⭑ U. V.; ĉiu lecion⭑·o en·ten⭑·as demand⭑·ar·on;
la⭑ libr⭑·o en·ten⭑·as ankaŭ⭑ klar⭑·ig·ojn pri⭑ la⭑ idiotism³·oj.
Rim.: Tre⭑ oft⭑·e oni pov⭑·as uz⭑·i indiferent⭑·e „en·ten⭑·i“ aŭ⭑ „en·hav⭑·i“:
ĉiu·j memor⭑·is nur⭑ pri⭑ la⭑ intern⭑·a ide⭑·o en·ten⭑·at·a en⭑ la⭑ E-ismo (Kp:
lingv⭑·o inter·naci⭑·a en·hav⭑·as en⭑ si sankt⭑·an, grand⭑·an kaj⭑ grav⭑·an
ide⭑·on). Tamen⭑ „en·ten⭑·i“ prezent⭑·as pli⭑ mal·vast⭑·an senc⭑·on kaj⭑
montr⭑·as prefer⭑·e materi¹·an aŭ⭑ moral¹·an en·ferm⭑·it·ec·on, lig⭑·it·ec·on,
de·pend⭑-ec⭑·on, kiu mal·help⭑·as la⭑ el·las⭑·on, la⭑ dis·ig⭑·on, la⭑ apart⭑·ig·on
de⭑ la⭑ en·ten⭑·at·aĵ·o kaj⭑ de⭑ la⭑ en·ten⭑·ant·aĵ·o. Kontraŭ⭑·e „en·hav⭑·i“
montr⭑·as simpl⭑·e la⭑ en·est⭑·ad·on.
en·ten⭑·o
Kvant⭑·o da⭑ substanc²·o, en·ten⭑·at·a en⭑ ĥemi⭑·aĵ·o: la⭑ en·ten⭑·o je⭑ or⭑·o de⭑
tiu erc⁽⁺⁾·o est⭑·as 70 el⭑~cent⭑·oj; blank⭑·a cement⭑·o est⭑·as produkt⭑·it·a el⭑
fer⭑·o-riĉ⭑·aj krud⭑~material⭑·oj (Fe_{2}O_{3}-en·ten⭑·o < 0,1 %) ; la⭑
en·ten⭑·o de⭑ suker⭑-kan⭑·o je⭑ suker⭑·o (ĉef⭑·e sakaroz⁽⁺⁾·o) est⭑·as ĝis⭑ 18 % kaj⭑
vaks⭑·o . {koncentr⁸·it·ec·o}
for·ten⭑·i
(tr)
{Ten⭑·i^2.d} mal·proksim⭑·a: mi for·ten⭑·is mi⭑·an kor⭑·on de⭑ nenia ĝoj⭑·o ;
ali⭑·a mal·oportun⭑·aĵ·o pli⭑ for·ten⭑·as mi·n nun⭑ for⭑ de⭑ ili ; la⭑ tro⭑
honor⭑·a titol⭑·o de⭑ majstr⭑·o […] for·ten⭑·as de⭑ Esperant⭑·o mult⭑·ajn
person⭑·ojn ; for·ten⭑·i la⭑ minac⭑·ant·an fin⭑·on.
Rim.: Tre⭑ oft⭑·e oni pov⭑·as uz⭑·i indiferent⭑·e „de·ten⭑·i“ anstataŭ⭑
„for·ten⭑·i“, tamen⭑ ĉi⭑-last⭑·a ne⭑ posed⭑·as la⭑ figur⭑·an senc⭑·on
„mal·help⭑·i“, „mal·permes⭑·i“.
for·ten⭑·o
1.
Ag⭑·o for·ten⭑·i.
2.
Mal·ferm⭑·a aŭ⭑ vast⭑·ig·a mov⭑·o, kiu konsist⭑·ig·as la⭑ tri⭑·an part⭑·on el⭑
komplet²·a konsonant⭑·o kaj⭑ prepar⭑·as la⭑ glit⭑·on al⭑ sekv⭑·ant·a son⭑·o.
kun⭑·et-en⭑·i
(tr)
Rest⭑·ig·i kun⭑·aj: la⭑ bel⭑·o, ver⭑·o kaj⭑ bon⭑·o […] tiu·j tri⭑ afer⭑·oj
kun⭑·et-en⭑·as la⭑ mond⭑·on ; [la⭑ kurten⭑·oj] oft⭑·e est⭑·as ku⁹-ne·ten⭑·at·aj de⭑
pingl⭑·oj, je⭑ kiu·j oni pik⭑·iĝ·as ; apud⭑ la⭑ vort⭑·o nov⭑·e kre⭑·it·a met⭑·i en⭑
kun⭑·et-en·il⭑·oj (...) la⭑ traduk⭑·on de⭑ tiu vort⭑·o en⭑ ia⭑ ali⭑·a lingv⭑·o (vd
{kramp⭑·o^3} ) .
Rim.: Regul⭑·e oni ne⭑ kun·tir⭑·u adverb⭑·on kun⭑ verb⭑·o, sed⭑ ŝajn⭑·as, ke⭑ Z vol⭑·is
evit⭑·i mis·kompren⭑·on kun⭑ „ten⭑·i kun⭑ iu“. Komun⭑+lingv⭑·e oni tamen⭑ uz⭑·as pli⭑
regul⭑·e „ {kun·ten⭑·i} “.
kun·kun·ten⭑·i
(tr)
Help⭑·i kun·ten⭑·iĝ·i: [bul⭑·o da⭑ ter⭑·o, kiu·n] kun·kun·ten⭑·is la⭑ radik⭑·oj de⭑
grand⭑·a velk⭑·int·a kamp⭑·a flor⭑·o ; la⭑ ver⭑·o kun·kun·ten⭑·as la⭑ mond⭑·on .
kun·ten⭑·i
(tr)
Rest⭑·ig·i kun⭑·aj: la⭑ glu⭑·o kun·ten⭑·ant·a la⭑ paĝ⭑·ojn est⭑·is iom⭑ tro⭑ avar⭑·e
uz⭑·it·a ; li⭑·a ventr⭑·o est⭑·is kun·ten⭑·at·a de⭑ flor⭑·um·it·a veŝt⭑·o ; oni
pov⭑·is observ⭑·i la⭑ est⭑·iĝ·on kaj⭑ for·pas⭑·on de⭑ sekund⭑·oj, minut⭑·oj kaj⭑
hor⭑·oj, vid⭑·i la⭑ rad⭑·et·ojn, hok⭑·ojn, ŝraŭb⭑·ojn, kiu·j funkci¹·ig·as kaj⭑
kun·ten⭑·as la⭑ mister⭑·on de⭑ la⭑ temp⭑·o ; kun·ten⭑·ad·o de⭑ man⭑·oj dum⭑
promen⭑·o ; la⭑ metrik²·o aŭ⭑ la⭑ rim⭑-skem⁴·o relief¹·ig·as si·n kvazaŭ⭑
kun·ten⭑·a poezi¹·il·o .
kun·ten⭑·iĝ·i
Kun⭑·e ten⭑·iĝ·i, ne⭑ dis·er⭑·iĝ·i: la⭑ rand⭑·oj de⭑ la⭑ teks⭑·aĵ·aj ruband⭑·oj
est⭑·as neniam⭑ nod¹·ig·at·aj kiel⭑ bant⭑·o, ĉar⭑ bant⭑·a nod¹·o pov⭑·as ne⭑
kun·ten⭑·iĝ·i esper⭑·ind·e ; est⭑·as en⭑ Svisi⁽⁺⁾·o kvar⭑ lingv⭑·aj komun⭑·um·oj,
kaj⭑ tri⭑ oficial⭑·aj lingv⭑·oj: la⭑ german⭑·a, la⭑ franc⭑·a kaj⭑ la⭑ ital⁸·a,
[…] pro⭑ naci⭑·a kun·ten⭑·iĝ·o, ĉiu lern⭑·ej·an·o laŭ·leĝ⭑·e unu⭑·e lern⭑·as la⭑
plej⭑ grav⭑·an naci⭑·an lingv⭑·on (post⭑ la⭑ propr⭑·a) ; kiam⭑ la⭑ saŭc⭑·o
kun·ten⭑·iĝ·os, for·pren⭑·u ĝi·n for⭑ de⭑ la⭑ fajr⭑·o; kun·ten⭑·iĝ·em·a krem⭑·aĵ·o,
pulvor⭑·o; bon⭑·a kun·ten⭑·iĝ·o inter⭑ la⭑ er⭑·oj.
re·ten⭑·i
(tr)
1.
Ten⭑·i ĉe⭑ si for⭑ de⭑ ali⭑·aj, kaŝ⭑·e aŭ⭑ kontraŭ·leĝ⭑·e konserv⭑·i: kiu
re·ten⭑·as gren⭑·on, tiu·n mal·ben⭑·as la⭑ popol⭑·o ; vi⭑·an abund³·on kaj⭑ suk⭑·on
ne⭑ re·ten⭑·u: la⭑ unu⭑·e~nask⭑·it·on el⭑ vi⭑·aj fil⭑·oj vi dev⭑·as don⭑·i al⭑ Mi ;
mi plej⭑ sever⭑·e avert⭑·as vi·n ne⭑ re·ten⭑·i iu·jn fakt¹·ojn aŭ⭑ don⭑·it·aĵ·ojn
; la⭑ kapital¹·ist·oj re·ten⭑·is tro⭑ grand⭑·an part⭑·on de⭑ la⭑ gajn⭑·o.
2.
Ne⭑ las⭑·i ir⭑·i for⭑ de⭑ si: ankoraŭ⭑ vi re·ten⭑·as Mi⭑·an popol⭑·on, kaj⭑ ne⭑
for·liber⭑·ig·as ĝi·n ; permes⭑·u, ke⭑ ni re·ten⭑·u vi·n, kaj⭑ ni pret⭑·ig·os
por⭑ vi kapr⭑-id⭑·on ; la⭑ rest⭑·int·oj en⭑ Ci⭑·on kaj⭑ la⭑ re·ten⭑·iĝ·int·oj en⭑
est⭑·os nom⭑·at·aj sankt⭑·ul·oj .
3.
Halt⭑·ig·i, mal·help⭑·i la⭑ antaŭ·en·mov⭑·on de⭑ io aŭ⭑ iu: ĉiu·jn Izrael⭑-id⭑·ojn
li for·send⭑·is ĉiu·n al⭑ li⭑·a tend⭑·o, kaj⭑ la⭑ tri⭑×cent⭑ hom⭑·ojn li re·ten⭑·is
; jung⭑·u kaj⭑ for·vetur⭑·u, por⭑ ke⭑ vi·n ne⭑ re·ten⭑·u la⭑ pluv⭑·o ; kial⭑ Vi
re·ten⭑·as Vi⭑·an brak⭑·on kaj⭑ Vi⭑·an dekstr⭑·an man⭑·on? eksterm⭑·u ili·n el⭑
Vi⭑·a bask⭑·o ; neniu hom⭑·o pov⭑·as reg⭑·i la⭑ vent⭑·on kaj⭑ re·ten⭑·i la⭑ vent⭑·on
.
4.
Mal·help⭑·i la⭑ manifest¹·iĝ·on de⭑ sent⭑·o aŭ⭑ la⭑ plen⭑·um·iĝ·on de⭑ ag⭑·o: la⭑
dan⁸-hund⭑·o ne⭑ pov⭑·is re·ten⭑·i si⭑·an impet⁸·on ; re·ten⭑·it·a spir⭑·ad·o ; ŝi⭑·aj
okul⭑·oj apenaŭ⭑ re·ten⭑·is larm⭑·ojn; la⭑ el·spez⭑·o re·ten⭑·as mi·n de⭑
korespond⭑·ad·o; si⭑·an tut⭑·an koler⭑·on aper⭑·ig·as mal·saĝ⭑·ul·o, sed⭑ saĝ⭑·ul·o
ĝi·n re·ten⭑·as ; kiu re·ten⭑·as si⭑·ajn lip⭑·ojn, tiu est⭑·as saĝ⭑·a ; ili
obe⭑·is la⭑ vort⭑·on de⭑ la⭑ Etern⭑·ul·o, kaj⭑ re·ten⭑·is si·n de⭑ ir⭑·ad·o,
konform⭑·e al⭑ la⭑ vort⭑·o de⭑ la⭑ Etern⭑·ul·o .
Rim.: La⭑ nuanc⭑·o inter⭑ „re·ten⭑·i si·n“ kaj⭑ „de·ten⭑·i si·n“ est⭑·as apenaŭ⭑
sent⭑·ebl·a, sed⭑ la⭑ du⭑·a est⭑·as mult⭑·e pli⭑ kutim⭑·a.
si·n de·ten⭑·i, de·ten⭑·iĝ·i
1.
Ne⭑ permes⭑·i al⭑ si: kri⭑·u per⭑ la⭑ tut⭑·a gorĝ⭑·o, ne⭑ de·ten⭑·u vi·n ; ne⭑
pov⭑·i si·n de·ten⭑·i de⭑ admir⭑·o , de⭑ rid⭑·ad·o , de⭑ larm⭑·oj ; de·ten⭑·i si·n
de⭑ vin⭑·o kaj⭑ de⭑ ebri¹·ig·aĵ·o , de⭑ ĉia form⭑·o de⭑ mal·bon⭑·o ; mi·n de·ten⭑·i
far⭑·iĝ·is mi⭑·a unik³·a dev⭑·o ; nur⭑ de·ten⭑·u vi·n, ke⭑ vi ne⭑ manĝ⭑·u la⭑
sang⭑·on ; Kar⭑·en ne⭑ pov⭑·is si·n de·ten⭑·i, por⭑ ne⭑ far⭑·i kelk⭑·e da⭑
danc⭑-paŝ⭑·oj ; ne⭑ pov⭑·i si·n de·ten⭑·i montr⭑·i grand⭑·an interes⭑·on ;
sin⁸-de·ten⭑·ad·o en⭑ l’ unu⭑·a nokt⭑·o . {abstin⁴·i}
Rim.: Kiel⭑ aper⭑·as en⭑ la⭑ ekzempl⭑·oj, la⭑ manier⭑·oj konstru⭑·i tiu·n
verb⭑·on est⭑·as sufiĉ⭑·e mult⭑·aj: de·ten⭑·i si·n, ke⭑ oni ne⭑ far⭑·u...;
de·ten⭑·i si·n, por⭑ ne⭑ far⭑·i...; de·ten⭑·i si·n de⭑ farad⁽⁺⁾·o...; de·ten⭑·i si·n
de⭑ far⭑·i...; de·ten⭑·i si·n far⭑·i... La⭑ konstru⭑·o per⭑ negativ²·a sub·fraz¹·o
nun⭑ aspekt¹·as arkaik³·a: mi ne⭑ pov⭑·as mi·n de·ten⭑·i kaj⭑ ne⭑ skrib⭑·i al⭑ vi
pri⭑ tio. La⭑ konstru⭑·o kun⭑ la⭑ prepozici⭑·o "de⭑" antaŭ⭑ infinitiv²·o
aspekt¹·as erar⭑·a: tio ĉi⭑ neniel⭑ dev⭑·os ni·n de·ten⭑·i de⭑ en·konduk⭑·i tiu·n
ĉi⭑ oportun⭑·aĵ·on en⭑ ni⭑·an art⭑·an kaj⭑ konsci⭑·e kre⭑·it·an lingv⭑·on .
2.
En⭑ voĉ⭑-don⭑·ad·o ne⭑ don⭑·i si⭑·an {voĉ⭑·on} .
Rim.: La⭑ unu⭑+vort⭑·a form⭑·o „sin⁸-de·ten⭑·i“ aper⭑·as ia+foj⭑·e: sin⁸-de·ten⭑·i signif⭑·as
ne⭑ voĉ⭑-don⭑·i Ĝi·n kaj⭑ ĝeneral¹·e ĉiu·jn si·n-verb⭑·ojn en⭑ sen·romp⭑·a form⭑·o
mal·aprob⭑·as ekzempl⭑·e , 2016-07-14: „si·n-vort⭑·o pov⭑·as hav⭑·i ĉia·n
fin⭑·aĵ·on krom⭑ verb⭑·a fin⭑·aĵ·o: sin⁸-fid⭑·o, sin⁸+fid⭑·a, sin⁸+fid⭑·e. Se⭑ oni vol⭑·as uz⭑·i
verb⭑·an fin⭑·aĵ·on, oni dev⭑·as re·ir⭑·i al⭑ la⭑ origin¹·a fraz¹·et·o, kie si·n est⭑·as
apart⭑·a vort⭑·o. Se⭑ si·n ne⭑ rilat⭑·as al⭑ la⭑ tri⭑·a person⭑·o, oni dev⭑·as tiam⭑
ŝanĝ⭑·i al⭑ mi·n, ni·n aŭ⭑ vi·n“
sin⁸-de·ten⭑·em·a, de·ten⭑·iĝ·em·a
Sin⁸+gard⭑·a, inklin⭑·a de·ten⭑·i si·n de⭑ sen·pri·pens⭑·aj ag⭑·oj aŭ⭑ parol⭑·oj, de⭑
montr⭑·iĝ·em·o; ne⭑ {en·miks⭑·iĝ·em·a} : ĉu⭑ la⭑ kaŭz⭑·oj de⭑ li⭑·a sin⁸-de·ten⭑·em·o
antaŭ⭑ jun⭑·ul·in·oj en⭑ Betraĥ est⭑·as am⭑·o al⭑ ŝi? ; ne·sin⁸-de·ten⭑·em·aj
am⭑·em·aj sent⭑·oj ; la⭑ sinjor⭑·in·o far⭑·is ek·rid⭑·et·on de·ten⭑·iĝ·em·an kaj⭑
ne·sond³·ebl·an . {moder⭑·a} , {modest⭑·a} , {sobr⭑·a}
sin⁸-de·ten⭑·o, de·ten⭑·iĝ·o
Ag⭑·o si·n de·ten⭑·i: voĉ⭑-don⭑·i per⭑ jes⭑, ne⭑ aŭ⭑ sin⁸-de·ten⭑·o ; est⭑·as ebl⭑·e
per⭑ sin⁸-de·ten⭑·ad·o ( {abstin⁴·ad·o} ) kaj⭑ korp⭑+ur⭑·ec·o [...] ating⭑·i ia·n
mistik²·an unu⭑·ec·on kun⭑ mal·super⭑·a di⭑·aĵ·o .
sin⁸-ten⭑·o
Manier⭑·o, laŭ⭑ kiu oni si·n ten⭑·as ^5, kondut⭑·as, rilat⭑·as al⭑ ali⭑·aj
hom⭑·oj aŭ⭑ al⭑ la⭑ cirkonstanc⭑·oj: la⭑ inter·ven⭑·o de⭑ ĵet⭑·is
fals⭑·an not⭑·on en⭑ la⭑ reciprok⭑·e ĝentil⭑·an sin⁸-ten⭑·on, kiu·n la⭑
enket¹·estr·o kaj⭑ la⭑ pri·de·mandat¹·o est⭑·is adopt¹·int·aj ; ĉu⭑ en⭑ tio [ke⭑
ŝi est⭑·as aktor¹-in⭑·o] kuŝ⭑·is la⭑ kial⭑·o de⭑ ŝi⭑·a tiom⭑ ordinar⭑+ŝajn⭑·a
sin⁸-ten⭑·o? ; [la⭑ danc⭑·oj de⭑ la⭑ mal·alt⭑·a popol⭑·o] est⭑·is tiel⭑
enu⭑·et·ig·aj, ĝi⭑·a sin⁸-ten⭑·ad·o tiel⭑ sen·verv³·a, tiel⭑ mal·lert⭑·a, ke⭑ mi
el·ir⭑·is el⭑ ili pli⭑ aflikt³·it·e ol⭑ ĝoj⭑·ig·it·e .
sub·ten⭑·i
(tr)
1.
Firm⭑·e ten⭑·i de⭑ sub⭑·e, apog⭑·i de⭑ sub⭑·e, port⭑·ant·e la⭑ ŝarĝ⭑·on aŭ⭑
kontraŭ·star⭑·ant·e la⭑ puŝ⭑·on por⭑ mal·help⭑·i la⭑ fal⭑·on: sub·ten⭑·i
tegment⭑·on, mur⭑·on per⭑ trab⭑·oj; mur⭑·o sub·ten⭑·ant·a teras⭑·on; sub·ten⭑·i
mal·jun⭑·ul·on sub⭑ la⭑ brak⭑·oj; [la⭑ Ĥalde⁽⁺⁾·an·o] ŝajn⭑·is kuŝ⭑·i en⭑ la⭑ aer⭑·o,
kvazaŭ⭑ sub·ten⭑·at·a de⭑ ne·vid⭑·ebl·a apog⭑·il·o ; cent⭑·oj da⭑ mil⭑·oj da⭑
radik⭑·oj kaj⭑ radik⭑·et·oj sub·ten⭑·as ni⭑·an arb⭑·on, kiu jam⭑ ne⭑ tim⭑·as la⭑
vent⭑·on ; sub·ten⭑·i si⭑·an tron⭑·on per⭑ favor⭑+kor⭑·ec·o .
2.
{Help⭑·ad·i} : la⭑ asoci¹·o decid⭑·is sub·ten⭑·i la⭑ E-istan mov⭑·ad·on;
sub·ten⭑·i ies⭑ klopod⭑·ojn; nur⭑ tiu pens⭑·o sub·ten⭑·as ni·n en⭑ ni⭑·a
sen·dank⭑·a labor⭑·o; sub·ten⭑·i (parol⭑·i favor⭑·e al⭑, voĉ⭑-don⭑·i por⭑) la⭑
propon⭑·on de⭑ iu; la⭑ hav⭑·aĵ·o de⭑ la⭑ mort⭑·int·o dev⭑·as est⭑·i
konsider⭑·ind·a, por⭑ sub·ten⭑·i (financ¹·e) tia·n ofic⭑·ej·on ; el⭑ la⭑
milit⭑+akir⭑·aĵ·oj ili konsekr⁴·is part⭑·ojn, por⭑ sub·ten⭑·i la⭑ dom⭑·on de⭑ la⭑
Etern⭑·ul·o ; ĝoj⭑·u kaj⭑ festen⭑·u, sed⭑ mal·riĉ⭑·ul·ojn sub·ten⭑·u ; tiel⭑ ni
sub·ten⭑·as (kuraĝ⭑·ig·as) ili·n en⭑ ili⭑·a erar⭑·a opini⭑·o ; [mort⭑·is] la⭑
fond⭑·int·o, sub·ten⭑·int·o kaj⭑ inspir⭑·int·o de⭑ ni⭑·a Konstant⭑·a Kongres⭑·a
Komitat⭑·o .
3.
Daŭr⭑·ig·i: donac⭑·et·oj sub·ten⭑·as amik⭑·ec·on ; sub·ten⭑·i la⭑ komunik⭑·ad·on;
ili sub·ten⭑·as inter⭑ ni regul⭑·an korespond⭑·ad·on; tiu ĉi⭑ verk⭑·o hav⭑·as
la⭑ cel⭑·on sub·ten⭑·ad·i unu⭑+form⭑·ec·on de⭑ stil⭑·o inter⭑ ĉiu·j esperant⭑·ist·oj
; ne·toler⭑·em·aj kaj⭑ persist⭑·e sub·ten⭑·at·aj asert¹·oj . {konserv⭑·i} ,
{nutr⭑·i}
sub·ten⭑·o
Ag⭑·o sub·ten⭑·i; io, kio sub·ten⭑·as: la⭑ eksperiment¹·o nun⭑ far⭑·at·a en⭑
Soveti⁽⁺⁾·o est⭑·as grandioz¹·a kaj⭑ merit⭑·as ĉies⭑ sub·ten⭑·on ; [dank⭑·on al⭑
la⭑] person⭑·oj, kiu·j don⭑·is al⭑ ni⭑·a kongres⭑·o si⭑·an moral¹·an kaj⭑
material⭑·an sub·ten⭑·on .
sub·ten⭑·ant·o
1.
Iu, kiu sub·ten⭑·as: tiu·j pac⭑·ist·oj est⭑·as fakt¹·e, se⭑ ne⭑ konsci⭑·e, tre⭑
valor⭑·aj sub·ten⭑·ant·oj de⭑ l'⭑ nun⭑·a krim⭑·a soci³-ord⭑·o . {zelot⁽⁺⁾·o}
2.
(de⭑ {bild¹·ig·o} de⭑ {topologi⁽⁺⁾·a spac⭑·o} al⭑ la⭑ ar⭑·o de⭑ reel⁽⁺⁾·oj aŭ⭑
kompleks⁽⁺⁾·oj) {Adher⁽⁺⁾·aĵ·o} de⭑ la⭑ ar⭑·o de⭑ ĉiu·j element¹·oj de⭑ la⭑
font⭑·o-ar⭑·o, kiu·jn la⭑ bild¹·ig·o ĵet⭑·as al⭑ ne·nul⭑·a valor⭑·o: se⭑ reel⁽⁺⁾·a
funkci¹·o hav⭑·as {numer⭑·ebl·an} sub·ten⭑·ant·on, ĝi⭑·a {integral⁽⁺⁾·o} sur⭑ ĉiu
interval⁽⁺⁾·o est⭑·as nul⭑·a.
sub·ten⭑·il·o
Il⭑·o, kiu sub·ten⭑·as: dek⭑ du⭑ kupr⭑·aj bov⭑·oj, kiu·j serv⭑·is kiel⭑
sub·ten⭑·il·o [...] por⭑ la⭑ dom⭑·o de⭑ la⭑ Etern⭑·ul·o ; la⭑ long⭑·aj brak⭑·oj
apog⭑·iĝ·is sur⭑ la⭑ genu⭑·oj kvazaŭ⭑ ili serv⭑·us kiel⭑ sub·ten⭑·il·oj por⭑ li⭑·a
masiv⭑·a tors²·o . {apog⭑·il·o} , {postament⁽⁺⁾·o} , {sokl²·o}
glaci⭑+ten⭑·ej·o
Ej⭑·o en⭑ kiu oni konserv⭑·as nutr⭑·aĵ·on mal·varm⭑·a per⭑ glaci⭑·o: trink⭑·ant·e
mal·varm⭑·an, ĵus⭑ el⭑ la⭑ glaci⭑+ten⭑·ej·o, lakt⭑·on . {frid⁽⁺⁾~uj⭑·o} ,
{frost⭑·o-fak⭑·o} , {frost⭑·uj·o} , {glaci⭑·uj·o} , {frost⭑·o-ŝrank⭑·o,
glaci⭑-ŝrank⭑·o}
Rim.: Nun·temp⭑·e oni apenaŭ⭑ plu⭑ uz⭑·as glaci⭑·on por⭑
mal·varm⭑·-~konserv⭑·ej·oj, sed⭑ termodinamik⁽⁺⁾·ajn aparat¹·ojn, por⭑ tiu·j
„frost⭑·uj·o“ est⭑·as la⭑ pli⭑ traf⭑·a esprim⭑·o.
ŝraŭb⭑-ten⭑·il·o
1.
{Fiks¹·il·o} kun⭑ du⭑ makzel⭑·oj ŝraŭb⭑·e mov⭑·ebl·aj por⭑ firm⭑·e prem⭑-ten⭑·i
pri·labor⭑·at·an objekt⭑·on: li vid⭑·is […] peg⭑·on, kiu [mal·ferm⭑·is] ŝel⭑·on
de⭑ migdal⭑·oj, fiks¹·int·e ili·n inter⭑ du⭑ ŝton⭑·oj, kiel⭑ en⭑ ŝraŭb⭑-ten⭑·il·o
; Atrejo jam⭑ long⭑·e ne⭑ plu⭑ prov⭑·is liber⭑·ig·i si·n el⭑ la⭑ ŝtal⭑·a
ŝraubtenilo de⭑ la⭑ lup⭑-dent⭑·ar·o . {vajc⁽⁺⁾·o}
2.
Ŝraŭb⭑+hav⭑·a {junt⁽⁺⁾·o} por⭑ kun⭑·e prem⭑-ten⭑·i plur⁴·ajn objekt⭑·ojn (ekz-e
kun·glu⭑·at·ajn pec⭑·ojn). {klem⁽⁺⁾·o} {agraf¹·o^1.c} , {prem⭑·il·o}
viv⭑-ten⭑·i
(tr)
Proviz⭑·i per⭑ la⭑ nutr⭑·aĵ·oj neces⭑·aj por⭑ ebl⭑·ig·i plu⭑·an viv⭑·on kaj⭑
san⭑·on: oni pov⭑·as viv⭑-ten⭑·i si·n per⭑ trink⭑·ad·o de⭑ nur⭑·a lakt⭑·o; li
viv⭑-ten⭑·as mult⭑+nombr⭑·an kort⭑-bird⭑·ar·on ; la⭑ bar⭑·o, kiu·n ili met⭑·is
inter⭑ si kaj⭑ mi, for·ig⭑·as de⭑ mi ĉiu·n rimed⭑·on de⭑ viv⭑-ten⭑·o ; por⭑ si⭑·a
viv⭑-ten⭑·o li pov⭑·is jam⭑ mem⭑ zorg⭑·i ; mi⭑·a el·sek⭑·iĝ·int·a imag⭑·o kaj⭑ mi⭑·aj
esting⭑·iĝ·int·aj ide⭑·oj ne⭑ plu⭑ proviz⭑·as mi⭑·an kor⭑·on per⭑ viv⭑+ten⭑·aĵ·oj ;
la⭑ viv⭑+ten⭑·aj kost⭑·oj pli·alt⭑·iĝ·is. {ten⭑·i^3.c}
[artikol⭑-versi⁹·o: 1.183 2023/12/24 18:29:03 ]
__________________________________________________________________