vidu ankaŭ la klarigojn
tra⭑
I.
tra⭑
Prepozici⭑·o montr⭑·ant·a:
1.
ke⭑ iu mov⭑·o komenc⭑·iĝ·as ĉe⭑ unu⭑ ekstrem⭑·o kaj⭑ ating⭑·as la⭑
ali⭑·an: du⭑ ek·bril⭑·oj de⭑ fulm⭑·o tra·kur⭑·is tra⭑ la⭑ mal·lum⭑·a ĉiel⭑·o
; mal·rapid⭑·e ambaŭ⭑ ir⭑·is tra⭑ la⭑ long⭑·a mal·plen⭑·a strat⭑·o ;
vojaĝ⭑·i ŝip⭑·e tra⭑ la⭑ Rejn⁽⁺⁾·o de⭑ Majenc⁽⁺⁾·o ĝis⭑ Kolonj⁽⁺⁾·o; li vag⭑·as
tra⭑ sen·voj⭑·aj sabl⭑·aj dezert⭑·oj ; tra⭑ la⭑ vent⭑·eg·' la⭑ voĉ⭑·o ne⭑
aŭd⭑·iĝ·as . {laŭ⭑^1}
2.
ke⭑ iu mov⭑·o, kiu komenc⭑·iĝ·is antaŭ⭑ io, en·iĝ⭑·as kaj⭑ daŭr⭑·as
plu⭑·en: tra⭑ la⭑ fenestr⭑·o […] la⭑ vapor⭑·o ir⭑·as sur⭑ la⭑ kort⭑·on ;
pel⭑·u mizer⭑·on tra⭑ l'⭑ pord⭑·o, ĝi re·ven⭑·os tra⭑ l'⭑ fenestr⭑·o ;
tra⭑ unu⭑ orel⭑·o en·ir⭑·as, tra⭑ la⭑ du⭑·a el·ir⭑·as ; mal·larĝ⭑·a voj⭑·et·o
konduk⭑·as tra⭑ tiu ĉi⭑ kamp⭑·o al⭑ ni⭑·a dom⭑·o ; se⭑ ni eĉ⭑ supoz⭑·os,
ke⭑ fin⭑·a lingv⭑·o de⭑ la⭑ est⭑·ont·aj generaci⭑·oj est⭑·os […] ia⭑ ali⭑·a
ankoraŭ⭑ el·labor⭑·ot·a lingv⭑·o, en⭑ ĉia okaz⭑·o la⭑ voj⭑·o al⭑ tiu
lingv⭑·o nepr⭑·e dev⭑·as konduk⭑·i tra⭑ Esperant⭑·o ; la⭑ sun⭑·o bril⭑·is
sur⭑ li·n tra⭑ inter⭑ la⭑ branĉ⭑·oj ; sed⭑ ĝis⭑ nun⭑ la⭑ uz⭑·ad·o de⭑
akuzativ⭑·o post⭑ "tra⭑" tut⭑·e ne⭑ est⭑·as kontraŭ·regul⭑·a.
Rim.: Kiam⭑ la⭑ kun·tekst⭑·o ne⭑ montr⭑·as sufiĉ⭑·e klar⭑·e, ke⭑ la⭑
mov⭑·o daŭr⭑·as pli⭑ mal·proksim⭑·en ol⭑ la⭑ koncern⭑·at·a objekt⭑·o, oni
pov⭑·as uz⭑·i la⭑ akuzativ⭑·on: la⭑ stan⭑·a soldat⭑·o fal⭑·is tra⭑ fend⭑·on
; est⭑·as pli⭑ facil⭑·e por⭑ kamel⭑·o ir⭑·i tra⭑ tru⭑·et·on de⭑ kudr⭑·il·o,
ol⭑ por⭑ riĉ⭑·ul·o en·ir⭑·i en⭑ la⭑ regn⭑·on de⭑ Di⭑·o . Zamenhof en⭑
asert¹·as, ke⭑ la⭑ uz⭑·o de⭑ akuzativ⭑·o post⭑ _tra⭑_ obe⭑·as la⭑ sam⭑·ajn
regul⭑·ojn, kiel⭑ post⭑ ĉiu ali⭑·a prepozici⭑·o, sed⭑ sam⭑+temp⭑·e li
agnosk⁽⁺⁾·as, ke⭑ la⭑ senc⭑·a diferenc⭑·o est⭑·as kutim⭑·e tre⭑
mal·grand⭑·a. Ŝajn⭑·as tamen⭑, ke⭑ la⭑ regul⭑·o por⭑ _tra⭑_ est⭑·as iom⭑
ali⭑·a: ja⭑ akuzativ⭑·o uz⭑·at·a kun⭑ prepozici⭑·o _P_ ordinar⭑·e
signif⭑·as „al⭑ lok⭑·o situ⁸·ant·a _P_...“, do⭑ pli⭑-mal·pli⭑ „al⭑
_P_...“, dum⭑ por⭑ prepozici⭑·o _tra⭑_ ĝi signif⭑·as „al⭑ iu lok⭑·o
(ajn⭑·a), _P_...“, ali⭑+dir⭑·e, la⭑ tra·ir⭑·at·a kaj⭑ la⭑ cel⭑·at·a lok⭑·oj
ne⭑ kongru⁽⁺⁾·as.
3.
Temp⭑·on, dum⭑ kiu daŭr⭑·as iu ag⭑·o, ek⭑~de⭑ ĝi⭑·a komenc⭑·iĝ·o: la⭑ kok⭑·o
kri⭑·as tra⭑ la⭑ tut⭑·a nokt⭑·o ; vi·n mi pet⭑·as, vol⭑·u rest⭑·i tra⭑
kelk⭑·a temp⭑·o en⭑ palac⭑·o ni⭑·a ; la⭑ alt⭑·a urb⭑·o, kiu tra⭑ dek⭑
jar⭑·oj la⭑ tut⭑·an grek⁸·an fort⭑·on kontraŭ·star⭑·is . {dum⭑}
tra⭑ inter⭑
Evit⭑·ant·e bar⭑·ojn, de⭑ unu⭑ flank⭑·o al⭑ la⭑ ali⭑·a flank⭑·o de⭑: la⭑
sun⭑·o bril⭑·is sur⭑ li·n tra⭑ inter⭑ la⭑ branĉ⭑·oj ; fum⭑·o de⭑ pulv⭑·o
tir⭑·iĝ·is kiel⭑ nub⭑·oj tra⭑ inter⭑ la⭑ mal·lum⭑·aj arb⭑·oj ; la⭑ lun⭑·o
aper⭑·is kaj⭑ ĵet⭑·is si⭑·ajn radi⭑·ojn tra⭑ inter⭑ la⭑ pint⭑·oj de⭑ l'⭑
pom⭑-arb⭑·oj .
II.
Vort⭑·er·o kun⭑ la⭑ senc⭑·o ^2.
tra⭑·e
De⭑ unu⭑ flank⭑·o ĝis⭑ ali⭑·a: rajd⭑·ant·o sur⭑ ĉeval⭑·o pov⭑·as tut⭑·e
liber⭑·e tra·vetur⭑·i la⭑ tut⭑·an arb⭑·on tra⭑·e ! kvazaŭ⭑ la⭑ rigard⭑·o
de⭑ la⭑ sen·kulp⭑·a infan⭑·o tra·brul⭑·ig·us li·n tra⭑·e kaj⭑
dis·fluid⭑·ig·us la⭑ glaci⭑·on, per⭑ kiu est⭑·is kovr⭑·it·a li⭑·a kor⭑·o ;
la⭑ sun⭑·o […] tra⭑·e varm⭑·ig·is la⭑ dis·volv⭑·it·ajn roz⭑·ojn ; tra⭑·e de⭑
ĉiu·j vi⭑·aj grimac⭑·oj mi vid⭑·is la⭑ ver⭑·ec·on […] kaj⭑ kiom⭑ da⭑
respekt⭑·o vi hav⭑·as ; Mi ja⭑ diven⭑·as vi⭑·an nobl⭑·an politik¹·on ⫽
Mi tra⭑·e kompren⭑·as vi·n ! Fingr⭑·et·oj, direkt⭑·it·aj al⭑ roz⭑·a
sun⭑·--hel⭑·o, ⫽ Ruĝ⭑·iĝ·is tra⭑·e, kiel⭑ ruben⭑·a juvel⭑·o ; ir⭑·u, mi
dir⭑·as, aŭ⭑ mi tra·pik⭑·os vi·n tra⭑·e ! la⭑ mal·varm⭑·o tra·penetr⭑·as
tra⭑·en, ĝis⭑ la⭑ ost⭑·oj ; dom⭑·oj, tra⭑·e brul⭑·ig·it·aj, fal⭑·ad·is ;
{profund⭑·e} {tut⭑·e}
tra·ig⭑·i
Far⭑·i, ke⭑ io ir⭑·u tra⭑·e de⭑ io: varm⭑·a vent⭑·o […] si·n tra·ig⭑·is
silent⭑·e tra⭑ la⭑ nebul⭑·oj ; la⭑ korp⭑·o-part⭑·o, kiu·n est⭑·as plej⭑
mal·facil⭑·e tra·ig⭑·i, est⭑·as la⭑ kap⭑·o ; terur⭑·o tra·ig⭑·is li·n nun⭑
je⭑ la⭑ nur⭑·a pens⭑·o pri⭑ tio ; tia trem⭑·o […] ŝi·n tra·ig⭑·is ĉe⭑
li⭑·a proksim⭑·iĝ·o ; tra·ig⭑·is li·n kompat⭑·a pent⭑·o .
tra·iĝ⭑·i
Ating⭑·i tra⭑ io; en·iĝ⭑·i kaj⭑ el·iĝ⭑·i: ho⭑ ve⭑, mi est⭑·as tro⭑ dik⭑·a!
[…] mi ne⭑ pov⭑·as tra·iĝ⭑·i ; vintr⭑·e [ili] ne⭑ pov⭑·as el·iĝ⭑·i, sed⭑
nun⭑ kiam⭑ la⭑ sun⭑·o varm⭑·ig·is la⭑ ter⭑·on, ili tra·iĝ⭑·os ; la⭑ kamp⭑·o
vestiĝ⁽⁺⁾·is komenc⭑·e flav⭑·e kaj⭑ post⭑·e blu⭑·e, fin⭑·e tra·iĝ⭑·is al⭑
tut⭑·e ne·ver⭑+ŝajn⭑·a, ultramar⁽⁺⁾·a kolor⭑·o ; A⭑·nj·o el·ŝov⭑·is la⭑ naz⭑·on
tra⭑ la⭑ mal·ferm⭑·et·at·a pord⭑·o, post⭑·e tra·iĝ⭑·is la⭑ rest⭑·o de⭑ ŝi⭑·a
korp⭑·o .
III.
Prefiks⭑·o signif⭑·ant·a:
1.
De⭑ komenc⭑·a ĝis⭑ fin⭑·a lok⭑·o: tra·hak⭑·i, tra·tranĉ⭑·i; {tra·ir⭑·i} ,
{tra·kur⭑·i} , {tra·pas⭑·i} , {tra·vetur⭑·i} , {tra·las⭑·i} ;
tra·flug⭑·is anĝel⭑·o preter⭑ orel⭑·o ; tra·leg⭑·i libr⭑·on ; (leg⭑·i de⭑
la⭑ unu⭑·a ĝis⭑ la⭑ last⭑·a paĝ⭑·o kun⭑ pli⭑ mal·pli⭑ da⭑ atent⭑·o);
atent⭑·an […] tra·leg⭑·on de⭑ tiu ĉi⭑ libr⭑·o mi rekomend⭑·as al⭑
[ĉiu·j] ; tra·rigard⭑·i la⭑ paĝ⭑·ojn ; la⭑ en·hav⭑·on de⭑ grand⭑·a
kest⭑·oj oni tra·rigard⭑·is ; [li] tra·rigard⭑·is ĉiu·jn angul⭑·ojn
de⭑ la⭑ ĉambr⭑·o, por⭑ kontrol⭑·i, ĉu⭑ iu ne⭑ aŭskult⭑·as .
2.
De⭑ komenc⭑·a ĝis⭑ fin⭑·a moment⭑·o: ili tra·dorm⭑·is tie la⭑ nokt⭑·on ;
aĝ⭑·on tra·babil⭑·int·e, li dorm⭑·is en⭑ bru⭑·o ; tra·danc⭑·i la⭑ nokt⭑·on;
{tra·nokt⭑·i} ; tra·labor⭑·i la⭑ tag⭑·on; ĉiu tag⭑·o [est⭑·is] van⭑·e
tra·sonĝ⭑·it·a (pas⭑·ig·it·a sonĝ⭑·ant·e); {tra·vintr⭑·i} viv⭑·on
{tra·viv⭑·i} est⭑·as art⭑·' mal·facil⭑·a ; ĝi sent⭑·is si·n plen⭑+senc⭑·e
feliĉ⭑·a pro⭑ la⭑ tut⭑·a mizer⭑·o kaj⭑ sufer⭑·oj, kiu·jn ĝi
tra·sur·port⭑·is .
3.
De⭑ komenc⭑·a ĝis⭑ fin⭑·a grad⭑·o de⭑ plen⭑·um·o; komplet²·e, tut⭑~plen⭑·e:
tra·brul⭑·i (tut⭑~brul⭑·i); la⭑ flam⭑·o kresk⭑·is supr⭑·en kaj⭑
tra·brul⭑·ig·ad·is ĉiam⭑ nov⭑·ajn kron⭑·ojn el⭑ roz⭑·oj kaj⭑ heder⭑·oj ;
li tra·dand⭑·is (for·dand⭑·is) en⭑ la⭑ voj⭑·o la⭑ mon⭑·on ; tra·diboĉ⭑·i
(for·diboĉ⭑·i) ĉio·n ĝis⭑ la⭑ last⭑·a ĉemiz⭑·o ; ili for·las⭑·is iu·n
ban⭑·ej·on, ili est⭑·as preskaŭ⭑ tra·frost⭑·it·aj (tut⭑~frost⭑·it·a);
tiu·n libr⭑·on oni dev⭑·as […] tra·lern⭑·i (fin⭑-lern⭑·i); jen⭑ ili
ĉiu·j el·frot⭑·iĝ·os kiel⭑ vest⭑·o, tine⭑·oj ili·n tra·manĝ⭑·os
(for·manĝ⭑·os). {el⭑^2}
Rim.: Ĉar⭑ laŭ⭑ tiu last⭑·a signif⭑·o la⭑ prefiks⭑·o „tra⭑“ est⭑·as
oft⭑·e dub⭑·a+senc⭑·a, oni uz⭑·u prefer⭑·e la⭑ pli⭑ taŭg⭑·ajn vort⭑·er·ojn
{fin-} , {for⭑-} , {tut-} .
[artikol⭑-versi⁹·o: 1.111 2023/10/21 14:37:42 ]
__________________________________________________________________