vidu ankaŭ la klarigojn
trans⭑
I.
trans⭑
1.
Prepozici⭑·o montr⭑·ant·a lok⭑·on kuŝ⭑·ant·an sur⭑ la⭑ ali⭑·a, pli⭑
mal·proksim⭑·a flank⭑·o de⭑ la⭑ objekt⭑·o, kiu·n la⭑ prepozici⭑·o
en·konduk⭑·as: trans⭑ la⭑ river⭑·o si·n trov⭑·is ali⭑·aj hirund⭑·oj ; la⭑
popol⭑·oj loĝ⭑·ant·aj trans⭑ la⭑ mar⭑·o; li jam⭑ est⭑·as trans⭑ mont⭑·oj
kaj⭑ mar⭑·o ; antaŭ⭑ la⭑ mal·lev⭑·iĝ·o de⭑ la⭑ sun⭑·o ni dev⭑·as est⭑·i
trans⭑ la⭑ lim⭑·o ; aŭskult⭑·i trans⭑ mur⭑·o ; ( {sub·aŭskult⭑·i} );
se⭑ trans⭑ la⭑ tomb⭑·o (post⭑ la⭑ mort⭑·o) est⭑·as ja⭑ ankoraŭ⭑ viv⭑·o.
Rim.: _Trans⭑_ kaj⭑ _preter⭑_ signif⭑·as ambaŭ⭑, ke⭑ oni ir⭑·as pli⭑
mal·proksim⭑·en ol⭑ la⭑ pri·parol⭑·at·a objekt⭑·o; sed⭑ _preter⭑_
signif⭑·as ke⭑ oni antaŭ⭑·e laŭ·ir⭑·is tiu·n objekt⭑·on, kaj⭑ _trans⭑_,
ke⭑ oni pas⭑·is sur⭑ aŭ⭑ super⭑ ĝi.
Rim.: Pri⭑ uz⭑·o de⭑ _trans⭑_ kun⭑ akuzativ⭑·o, vid⭑·u {al⭑ trans⭑,
trans⭑ ...-n} .
2.
{Al⭑ trans⭑, trans⭑ ...-n} : pens⭑·oj ir⭑·as trans⭑ lim⭑·o sen⭑ pag⭑·o
kaj⭑ tim⭑·o ; la⭑ tut⭑·a ir⭑·is trans⭑ sek⭑·a ter⭑·o, ĝis⭑ la⭑
tut⭑·a popol⭑·o trans·ir⭑·is Jordan⁽⁺⁾·on ; Hanibal⁽⁺⁾·o ir⭑·is trans⭑ la⭑
Alp⁽⁺⁾·oj ; [en⭑ atletik⁽⁺⁾·a konkurs⭑·o] hom⭑·oj simil⭑·e al⭑ kat⭑·oj
salt⭑·as trans⭑ la⭑ barier³·oj .
Rim.: Kvankam⭑ ĉi⭑ tiu senc⭑·o trov⭑·iĝ·as en⭑ aŭtoritat⭑·aj font⭑·oj,
ne⭑ klar⭑·e vid⭑·iĝ·as, kial⭑ oni ĝi·n agnosk⁽⁺⁾·u ĝust⭑·a, dum⭑ ĉe⭑ ĉiu·j
ali⭑·aj lok⭑·aj prepozici⭑·oj oni tiom⭑ zorg⭑·e disting⭑·as per⭑ uz⭑·o
de⭑ dev⭑·ig·a akuzativ⭑·o la⭑ senc⭑·on „cel⭑·o“ dis⭑~de⭑ la⭑ senc⭑·o
„lok⭑·o“.
3.
{Tra⭑^1} : tiu stel⭑·o tre⭑ lum⭑·a, en⭑ si⭑·a kur⭑·ad·o trans⭑ ark⭑·aĵ·o
la⭑ ĉiel⭑·a ; sur·ĉeval⭑·e oni dev⭑·as lev⭑·iĝ·i laŭ⭑ krut⭑·aj mont⭑·aj
voj⭑·et·oj, trans⭑ arb⭑·et·aĵ·oj kaj⭑ dorn⭑·aĵ·oj .
trans⭑ ...-n, al⭑ trans⭑
{Al⭑} lok⭑·o situ⁸·ant·a {trans⭑ ^1} : la⭑ hirund⭑·o flug⭑·is trans⭑ la⭑
river⭑·on ; li pren⭑·is ili·n kaj⭑ trans·ir⭑·ig·is ili·n trans⭑ la⭑
river⭑·on ; [...] akompan⭑·is la⭑ reĝ⭑·on trans⭑
Jordan⁽⁺⁾·on ; li paf⭑-ĵet⭑·is la⭑ sag⭑·on mal·proksim⭑·e trans⭑ [la⭑
knab⭑·on] ; si⭑·an ŝpar⭑·it·aĵ·on ili trans·port⭑·as trans⭑ la⭑ river⭑·on
; la⭑ cign⭑·oj en⭑ grand⭑·aj amas⭑·oj flug⭑·as trans⭑ la⭑ mar⭑·on ; ĝi⭑·aj
okul⭑·oj [...] rigard⭑·is trans⭑ Nil⁽⁺⁾·on, al⭑ land⭑·oj, kiu·j por⭑ la⭑
hom⭑·a rigard⭑·o kun·flu⭑·as kun⭑ la⭑ horizont¹·o .
Rim.: Pri⭑ la⭑ prepozici⭑·aj kun·aĵ⭑·oj kun⭑ _al⭑_, vid⭑·u rimark⭑·on
sub⭑ {al⭑ ĉe⭑} .
de⭑ trans⭑
{De⭑} ^1, ^2, ^7 lok⭑·o situ⁸·ant·a {trans⭑ ^1} : ven⭑·is kontraŭ⭑
vi·n grand⭑·a mult⭑·o da⭑ hom⭑·oj de⭑ trans⭑ la⭑ mar⭑·o ; li reg⭑·is
[...] super⭑ ĉiu·j reĝ⭑·oj de⭑ trans⭑ la⭑ River⭑·o ; nov⭑·aĵ·o de⭑
trans⭑ la⭑ ocean¹·o ; en⭑ iu·j land⭑·oj la⭑ ŝtat⭑·o rigard⭑·is de⭑ trans⭑
vi⭑·a ŝultr⭑·o, kiam⭑ vi verk⭑·is leter⭑·on al⭑ ekster·land⭑·a amik⭑·o .
el⭑ trans⭑
{De⭑ trans⭑} : bel⭑·aj rakont⭑·oj el⭑ trans⭑ la⭑ mont⭑·oj ; el⭑ trans⭑
la⭑ river⭑·oj de⭑ Etiop⁸·uj·o Mi⭑·aj ador⭑·ant·oj [...] al·port⭑·os al⭑ Mi
donac⭑·ojn ; grand⭑·aj hom⭑-amas⭑·oj li·n sekv⭑·is [...] el⭑ trans⭑
.
II.
Vort⭑·er·o kun⭑ sam⭑·a signif⭑·o:
trans⭑·a
1.
Est⭑·ant·a trans⭑ io: la⭑ trans⭑·a trotuar⭑·o; kelk⭑·aj mizer⭑·aj
lign⭑·aj bud⭑·oj […] star⭑·is sur⭑ la⭑ trans⭑·a bord⭑·o ; ŝi
trans·flug⭑·is sur⭑ la⭑ trans⭑·an bord⭑·on ; la⭑ trans⭑·a viv⭑·o ; mi ja⭑
ne⭑ kred⭑·as tiu·n trans⭑·an mond⭑·on.
2.
{Trans·genr⁹·a} : mojos⁽⁺⁾·a kaj⭑ vigl⭑·a kvir⁽⁺⁾·a kaj⭑ trans⭑·a komun⭑·um·o
en⭑ Kembriĝ⁽⁺⁾·o ; kelk⭑·aj hom⭑·oj ne⭑ sci⭑·as, ke⭑ mi est⭑·as trans⭑·a .
trans⭑·e
En⭑ trans⭑·a lok⭑·o: la⭑ reĝ⭑·oj de⭑ Amor⁴-id⭑·oj, kiu·j loĝ⭑·as trans⭑·e de⭑
; rav⭑·ant·aj ton⭑·oj […] son⭑·is trans⭑·e de⭑ la⭑
nokt⭑·e~nigr⭑·a dens⭑·a kurten⭑·o ; [ili] star⭑·ig·is si⭑·an tend⭑·on
trans⭑·e de⭑ la⭑ tur⭑·o ; la⭑ viv⭑·o trans⭑·e de⭑ la⭑ tomb⭑·o .
trans⭑·o
Trans⭑·a lok⭑·o: li reg⭑·is super⭑ la⭑ tut⭑·a trans⭑·o de⭑ la⭑ River⭑·o .
trans·ig⭑·i
1.
Port⭑·i trans⭑·en, met⭑·i trans⭑·en: li […] trans⭑ la⭑ river⭑·on […]
trans·ig⭑·is tio·n, kio·n li hav⭑·is ; [la⭑] sinjor⭑·o dezir⭑·as, ke⭑
ni ŝip⭑-trans·ig⭑·u li·n al⭑ ; la⭑ vent⭑·o trans·ig⭑·ad·is la⭑
foli⭑·ojn [de⭑] la⭑ preĝ⭑·o-libr⭑·o ; pro⭑ mort⭑-minac⭑·oj de⭑
kun·arest⭑·it·oj oni trans·ig⭑·as li·n al⭑ ali⭑·a karcer¹·o ;
virus⁹-trans·ig⭑·o inter⭑ hom⭑·oj kaj⭑ best⭑·oj ; aer⭑+gut⭑·a trans·ig⭑·o de⭑
la⭑ virus⁹·o de⭑ „hispan⭑·a grip²·o” ; la⭑ el·rus⭑·ig·o […] krom⭑·e est⭑·as
trans·ig⭑·o al⭑ ali⭑·a alfabet⭑·o .
2.
Trans·don⭑·i: la⭑ fabel⭑·o en⭑ la⭑ daŭr⭑·o de⭑ mil⭑ jar⭑·oj est⭑·is
trans·ig⭑·at·a de⭑ unu⭑ […] patr⭑·in·o al⭑ ali⭑·a ; ili trans·ig⭑·u mi⭑·an
nom⭑·on al⭑ la⭑ plej⭑ mal·proksim⭑·aj generaci⭑·oj ; trans·ig⭑·i […]
ia·n raport⭑·on, opini⭑·on, […] artikol⭑·on, rakont⭑·on ; ili
trans·ig⭑·u plej⭑ mult⭑·e da⭑ publik⭑·a hav⭑·o en⭑ privat⭑·ajn man⭑·ojn ;
mon⭑-trans·ig⭑·o ; emoci³·e li ne⭑ pov⭑·as trans·ig⭑·i si⭑·ajn sent⭑·ojn al⭑
si⭑·aj kun·vojaĝ⭑·ant·oj .
3.
Trans·met⭑·i datum⁽⁺⁾·ojn de⭑ unu⭑ aplik³·aĵ·o al⭑ ali⭑·a, resp. ali⭑·a
versi⁹·o de⭑ la⭑ aplik³·aĵ·o, laŭ·bezon⭑·e konvert⭑·ant·e ili·n por⭑ la⭑
cel⭑+aplik³·aĵ·o: mi intenc⭑·is efektiv⭑·e trans·ig⭑·i mi⭑·ajn
poŝt⭑·o-dosier⁽⁺⁾·ojn al⭑ la⭑ nov⭑·a versi⁹·o .
trans·ig⭑·il·o
Rimed⭑·o, per⭑ kiu mikrob²·o trans·ir⭑·as de⭑ unu⭑ in⭑-fakt¹·it·o al⭑
nov⭑·a: sperm²·o est⭑·as la⭑ trans·ig⭑·il·o de⭑ seks⭑·e trans·don⭑·ebl·aj
mal·san⭑·oj .
Rim.: Se⭑ tem⭑·as pri⭑ ali⭑·a organism¹·o oni nom⭑·as ĝi·n ankaŭ⭑ „
{vektor⁽⁺⁾·o} “.
trans·iĝ⭑·i
Ating⭑·i trans⭑·en: la⭑ du⭑ vir⭑·oj […] mal·supr⭑·en~ir⭑·is de⭑ la⭑ mont⭑·o,
kaj⭑ trans·iĝ⭑·is (trans⭑ la⭑ river⭑·o), kaj⭑ ven⭑·is al⭑ Josu⁽⁺⁾·o ; la⭑
glaci⭑·o […] ne⭑ est⭑·is ankoraŭ⭑ sufiĉ⭑·e fortik⭑·a, por⭑ ŝi·n
trans·port⭑·i, kaj⭑ la⭑ akv⭑·o ne⭑ est⭑·is sufiĉ⭑·e ne·kovr⭑·it·a […], por⭑
ke⭑ ŝi pov⭑·u kuraĝ⭑·i tra·vad³·i ĝi·n, kaj⭑ tamen⭑ trans·iĝ⭑·i ŝi nepr⭑·e
dev⭑·is ; permes⭑·u al⭑ mi propon⭑·i al⭑ vi trans·iĝ⭑·i kun⭑ mi en⭑
ali⭑·an loĝ⭑·ej·on ; kiel⭑ pov⭑·is trans·iĝ⭑·i virus⁹·oj de⭑ aidos⁹·o ;
trans·iĝ⭑·a (de⭑ unu⭑ stat⭑·o al⭑ ali⭑·a) period¹·o ; trans·iĝ⭑·ant·aj (al⭑
pli⭑ fort⭑·a ekonomi¹·a ŝtup⭑·o) land⭑·oj .
trans·ul⭑·o
1.
Tiu, kiu loĝ⭑·as trans⭑·e.
2.
{Trans·genr⁹·ul·o} : enket¹·oj montr⭑·is, ke⭑ proksim⭑·um·e la⭑ du⭑·on·o
de⭑ trans·ul⭑·oj kaŝ⭑·as si⭑·an genr⁹·an ident¹·ec·on en⭑ labor⭑·ej·o pro⭑
tim⭑·o, ke⭑ ili perd⭑·os si⭑·an labor⭑·on ; pri⭑ ĉi⭑ tiu·j difin⭑·oj ne⭑
ĉiu·j trans·ul⭑·oj inter·konsent⭑·as, tamen⭑ mi prezent⭑·is la⭑ plej⭑
akcept⭑·at·an difin⭑·on ; mi ĝoj⭑·us se⭑ iu trans·ul⭑·o, kiu spekt⁹·is
la⭑ epizod¹·on, vol⭑·us al·don⭑·i ankaŭ⭑ si⭑·ajn koment⁹·ojn sub⭑·e .
nerv¹·o-trans·ig⭑·il·o
Ĉiu el⭑ la⭑ substanc²·oj, kiu·j port⭑·as {nerv¹-impuls¹·on} inter⭑
{neŭron⁽⁺⁾·oj} aŭ⭑ de⭑ neŭron⁽⁺⁾·oj al⭑ organ¹·oj: inhibici⁽⁺⁾·o de⭑
nerv¹·o-trans·ig⭑·il·oj en⭑ best⭑·oj ; tiu·j signal⭑·oj pov⭑·as est⭑·i
hormon⁹·oj aŭ⭑ nerv¹·o-trans·ig⭑·il·oj kaj⭑ pov⭑·as est⭑·i kaŭz⭑·it·aj de⭑
ŝanĝ⭑·iĝ·oj en⭑ humor⭑·o, temperatur¹·o, stres⁽⁺⁾·o .
{neŭrotransmisi⁽⁺⁾·il·o}
Rim.: Ĉi⭑ tiu form⭑·o, kvankam⭑ apenaŭ⭑ uz⭑·at·a, ŝajn⭑·as tamen⭑
prefer⭑·ind·a al⭑ „neŭrotransmisi⁽⁺⁾·il·o“ pro⭑ mult⭑·aj kial⭑·oj: (1)
ĝi⭑·a simil⭑·ec·o kun⭑ la⭑ solv⭑·oj trov⭑·ebl·aj en⭑ tiu·j ali⭑·aj
lingv⭑·oj, kiu·j ne⭑ pov⭑·as kontent⭑·iĝ·i per⭑ simpl⭑·a trans·pren⭑·o de⭑
la⭑ „inter·naci⭑·a“ vort⭑·o (ekz-e: „nerv¹·a trans·port⭑·ant·o“ en⭑ la⭑
arab⁸·a); (2) pro⭑ la⭑ dub⭑·ind·a valor⭑·o de⭑ la⭑ scienc⭑·a prefiks⭑·o
„neŭro-“; (3) pro⭑ la⭑ ne·taŭg⭑·aj signif⭑·oj de⭑ radik⭑·o
„trans·mis¹⁹²⁹·i-“ en⭑ Esperant⭑·o, rilat⭑·ant·aj ĉef⭑·e kun⭑ meĥanik⭑·o
kaj⭑ medicin¹·o.
III.
trans⭑-
(prefiks⭑·o)
1.
Ir⭑·ant·e trans⭑·en: trans·ĵet⭑·i; trans·kap⭑·iĝ·i; {trans·port⭑·i} la⭑
seĝ⭑·on de⭑ tie ĉi⭑ sur⭑ ali⭑·an lok⭑·on ; li don⭑·is si⭑·an leĝ⭑·on al⭑
la⭑ mar⭑·o, por⭑ ke⭑ la⭑ akv⭑·oj ne⭑ trans·paŝ⭑·u si⭑·ajn bord⭑·ojn ;
trans·atend⭑·i (atend⭑·i ĝis⭑ la⭑ fin⭑·o de⭑) la⭑ mal·bon⭑·an veter⭑·on ;
{trans·viv⭑·i} grand⭑·an dolor⭑·on; trans·lim⭑·aj amik⭑·ec·oj.
{trans·ir⭑·i} , {trans·pas⭑·i} , {trans·salt⭑·i}
2.
Ŝanĝ⭑·ant·e lok⭑·on aŭ⭑ stat⭑·on: trans·verŝ⭑·i, oni {trans·dir⭑·i} s al⭑
li la⭑ vort⭑·ojn de⭑ la⭑ loĝ⭑·ant·oj ; mi {trans·don⭑·i} s ili·n en⭑
vi⭑·ajn man⭑·ojn ; trans·form⭑·i (don⭑·i ali⭑·an form⭑·on al⭑) dezert⭑·on
en⭑ kultur¹·ej·on; la⭑ akcident²·o trans·form⭑·iĝ·is en⭑ katastrof¹·o (
{ŝanĝ⭑·i} , {ali⭑·ig·i} , {ali⭑+form⭑·ig·i} , {metamorfoz¹·i} );
trans·kur⭑·int·o ( {perfid⭑·int·o} ); mi trans·pren⭑·os la⭑ dev⭑·on
respond⭑·i. {trans·ag⭑·o} , {trans·lok⭑·i} , {trans·skrib⭑·i^1} ,
{trans·plant⭑·i}
3.
Trov⭑·iĝ·ant·e trans⭑·e de⭑ io: ĉio {trans·mar⭑·a} est⭑·as ĉarm⭑·a kaj⭑
kar⭑·a ; la⭑ trans·river⭑·an·oj .
[artikol⭑-versi⁹·o: 1.42 2023/10/21 14:37:42 ]
__________________________________________________________________