vidu ankaŭ la klarigojn
varm·/·a

varm·a

   1.
          Kaŭz·ant·e sur la haŭt·o agrabl·an sent·on kiel radi·ad·o de sun·o 
          fajr·o, nek tro (ne varm·eg·a), tamen ja sufiĉ·e (ne {mal·varm·a} ):
          varm·a forn·o, plad·o, sup·o, sun·o, veter·o; oni plant·is ili·n
          (abi·ojn) mez·e de la varm·a ĉambr·o kaj ornam·is ili·n per plej bel·aj
          objekt·oj, per or·it·aj pom·oj, miel-kuk·oj, lud·il·oj kaj tre mult·e da
          kandel·oj! ; neniam antaŭ·e li pas·ig·is nokt·on ekster·e, li ĉiam en
          la nokt·o dolĉ·e dorm·ad·is en la varm·aj foli·oj de la roz·o ; la
          pastr·o konsekr⁴·e asperg²·is la sklav·ojn per varm·a ĉeval·a sang·o ; en
          la nokt·o la servut·ul·oj dorm·ad·is en la varm·a cindr·o, tremp·ad·is la
          fingr·ojn en la gras·a fulg·o kaj lek·ad·is ili·n ; est·is bel·a
          stel+lum·a nokt·o, la aer·o ankoraŭ varm·a kaj mild²·a, ĉar tiam est·is
          ankoraŭ septembr⁽⁺⁾·o ; la animal⁸·oj kun varm·a sang·o;

          Rim.: Probabl³·e influ·it·e de la franc·a lingv·o, PV kaj PIV perd·is
          la nuanc·on, kiu·n la esperant·ist·oj rus·aj kaj german·aj plu
          konserv·as (  ,  ): „varm·aest·as sufiĉ·a _kaj
          moder·a_ temperatur¹·o, ne varm·eg·a: tuj post la hejt·o la forn·o
          est·is varm·eg·a, post unu hor·o ĝi est·is jam nur varm·a, post du
          hor·oj ĝi est·is nur iom varm·et·a, kaj post tri hor·oj ĝi est·is jam
          tut·e mal·varm·a ;  jen el la matur·a period¹·o: en elegant¹·a
          kamen·et·o, ĉirkaŭ·it·a de fer·a, art·e aranĝ·it·a krad·aĵ·o, ard³·is karb·oj
          en tia kvant·o, ke, ne ted·ant·e per tro grand·a varm·eg·o, ili pov·u
          nur el·ig·i ĉirkaŭ·en agrabl·an varm·on .

   2.
          Konserv·ant·a varm·an sent·on, ŝirm·ant·e kontraŭ ekster·a veter·o:
          varm·a lan·o, vest·o, kovr·il·o, ĉambr·o; Z ‐ Zibel·o: Tre kar·a best·'
          est·as zibel·o || Pro si·a bel·a varm·a fel·o .

   3.
          Ne mal·varm·a; kie oni ne sufer·as pro mal·varm·ec·o: varm·a klimat·o;
          post la grand·a ekzerc·ad·o ni flug·os al la varm·aj land·oj,
          mal·proksim·en de ĉi tie, trans mont·ojn kaj arb·ar·ojn .

   4.
          Nask·ant·a impres·on de varm·ec·o, varm·ig·ant·a la anim·on; {afabl·a} ,
          {amik·a} , {kares·a} , {mild²·a} : li·a man-prem·o est·is varm·a kaj kor·a
          ; ni konserv·as varm·an re·memor·on pri tiu hom·o; hom·o kun mol·a kaj
          varm·a kor·o ; la varm·aj ton·oj de la Tician⁽⁺⁾·aj pentr·aĵ·oj (proksim·aj
          al la fajr·o-kolor·oj: ruĝ·a, oranĝ·a, flav·a, brun·a); varm·a ton·o de
          violonĉel·o; Mi, el mal·lum·a mis¹⁹²⁹·a pad⁽⁺⁾·o, Per varm·a vort·o de
          persvad⁹·o, Vi·n sav·is el demon·a sin⁸·' ; varm·a sent·o, konsol-vort·o;
          nun li de·nov·e far·iĝ·is tre varm·a amik·o de ni·a lingv·o en ĝi·a nun·a
          form·o ; varm·a akcept·o, gratul·o, dank·o.

          Rim.: PV kaj PIV ne disting·as grad·ojn en la metafor¹·a varm·o sam·e
          kiel ili mal·atent·as tiu·n nuanc·on en la rekt·a senc·o: „Met·ant·a
          fervor·on, pasi·on en si·aj ag·oj“ ‐ t.e. {varm·eg·a^2} . Por mi la
          PIV-ekzempl·o varm·a batal·o aspekt¹·as kiel grotesk²·a ŝerc·o (=
          afabl·a, mild²·a batal·o).
          {kor·a} .

varm·e

   1.
          En varm·a manier·o  cirkonstanc·oj: la poet¹·o sid·is varm·e kaj
          komfort·e ĉe si·a kahel·a forn·o ; se du kuŝ·iĝ·as, est·as al ili varm·e
          ; ĉie est·as varm·e, sed hejm·e plej ĉarm·e .

   2.
          Kaŭz·ant·e varm·an sent·on: la sun·o tiel varm·e bril·is sur ni·n ; ĉu
          hodiaŭ est·as varm·e  mal·varm·e ? kiam far·iĝ·is varm·e kaj la kul·oj
          danc·is en la varm·a aer·o kaj la nub·oj ruĝ·e ard³·is […] .

varm·o

   1.
          Mild²·a sent·um·aĵ·o, kia·n kaŭz·as, inter·ali·e, el·met·o al sun-radi·oj,
          rest·ad·o ĉe fajr·o ktp: abund³·a fajr·o brul·is sur la kamen·o,
          plen·ig·ant·e la ĉambr·on per vigl·ig·a varm·o ; dum du hor·oj ili sid·is
          babil·ant·e en la agrabl·a varm·o de la fajr·o ; la animal⁸·a varm·o
          (produkt·at·a en viv·ant·aj korp·oj per intern·a brul·ad·o).

          Rim.: Pli intens⁴·a, mal·agrabl·a   brul+vund·a sent·um·aĵ·o
          simil+kaŭz·a est·as {varm·eg·o} .

   2.
          Energi-form·o rilat·a al la kinet⁽⁺⁾·a energi·o de molekul¹·oj en
          substanc²·o, rilat·a al ĝi·a {entropi⁽⁺⁾·o} : la varm·o est·as ond+form·a,
          laŭ·long·a vibr¹·ad·o de la molekul¹·oj de korp·o.

   Rim.: La vort·o komun+lingv·a respond·as al la objektiv²·aj {temperatur¹·o} kaj
   (mal)sek·ec·o; la termin·o fizik·a mal·pli rekt·e rilat·as al la temperatur¹·o:
   la ocean¹·o en·ten·as mult·eg·e da varm·o^2 en la akv·o kies temperatur¹·o est·as
   4°C ‐ kio tut·e ne est·as varm·a laŭ la senc·o komun+lingv·a. La fizik·an
   varm·on oni esprim·as ne per temperatur¹·aj grad·oj, sed per energi·aj
   {kalori⁽⁺⁾·oj} .

varm·eg·a

   1.
          Kiu hav·as alt·an temperatur¹·on, mal·agrabl·e tro alt·an  
          brul+vund·an: la fer·a baston·o, kiu kuŝ·is en la forn·o, nun est·as
          brul·e varm·eg·a ; tuj post la hejt·o la forn·o est·is varm·eg·a, post
          unu hor·o ĝi est·is jam nur varm·a, post du hor·oj ĝi est·is nur iom
          varm·et·a, kaj post tri hor·oj ĝi est·is jam tut·e mal·varm·a ; ah⁽⁺⁾!
          kiu·n brog·is varm·eg·a lakt·o, tiu blov·as sur la mal·varm·an ;
          trink·ant·e oni ten·as la sub·tas·on sed ne la tas·on kun varm·eg·a te·o
          ; tie dum vizit·o al kaf·ej·o por varm·eg·a te·o ni decid·is ke temp·o
          por ni eg·e mank·as ; {alt+temperatur¹·a} , {ard³·a}

   2.
          Tre {pasi·a} , {fervor·a} , {ard³·a} : varm·eg·a am·o; tiu ĉi patr·in·o
          varm·eg·e am·is si·an pli mal·jun·an fi·lin·on ; lev·ant·e la okul·ojn, en
          kiu·j oni pov·is vid·i varm·eg·an dank·ec·on, ŝi etend·is ambaŭ man·ojn
          al la bon·a vir·in·o ; la dolĉ·aj kis·oj de la infan·a buŝ·o brul·ig·is
          ŝi·n, kvazaŭ infer·aj serpent·oj ramp·us sur ŝi·a korp·o, la varm·eg·a
          am·o de tiu mal·grand·a est·aĵ·o […] ŝir·is al ŝi la kor·on ; li fal·is
          sur la vizaĝ·on kaj varm·eg·e preĝ·is, pet·ant·e kompat·on kaj pardon·on
          . {ard³·a} , {flam·a} , {vigl·a} .

varm·eg·o

   1.
          Tro alt·a temperatur¹·o.

        a)
                Pri {veter·o} : li sid·is ĉe la pord·o de la tend·o dum la
                varm·eg·o de la tag·o ; dum la tag·o mi·n konsum·is la varm·eg·o,
                kaj dum la nokt·o la mal·varm·o ; ĉirkaŭ la tag-mez·o, dum la
                plej grand·a varm·eg·o aper·is la asiri⁽⁺⁾·a sekv·ant·ar·o .

        b)
                Pri mal·normal¹·e alt·a, mal·san·ec·a temperatur¹·o de organism¹·o:
                sur la vang·oj de la infan·o trov·iĝ·is ruĝ·aj makul·oj de
                varm·eg·o ; febr·a varm·eg·o de la korp·o .

   2.
          {ard³·o} , {entuziasm·o} , {fajr·o^2} , {fervor·o} , {flam·o^2} ,
          {pasi·o} : montr·i varm·eg·on en disput·o. {ekzalt⁽⁺⁾·ec·o} , {febr·o} ,
          {verv³·o} , {vigl·ec·o}

varm·eg·ig·i

          Far·i io·n varm·eg·a: „Antaŭ·e ni bak·os pan·on,“ dir·is la mal·jun·ul·in·o,
          „mi jam varm·eg·ig·is la forn·on kaj kned·is la past·on“ ; „Bel·aj
          pied·oj,“ pens·is ŝi, mal·rapid·e kaj facil·e sur·ir·ant·e la ŝton·ajn
          ŝtup·ojn de la teras·o, varm·eg·ig·it·ajn de la sun·o ; ve al tiu·j,
          kiu·j sid·as mal·fru·e nokt·e por varm·eg·ig·i si·n per vin·o .

varm·et·a

          Neŭtral²·e varm·a, kiu nek varm·ig·as, nek mal·varm·ig·as: lav·i vund·on
          per varm·et·a akv·o; tuj post la hejt·o la forn·o est·is varm·eg·a, post
          unu hor·o ĝi est·is jam nur varm·a, post du hor·oj ĝi est·is nur iom
          varm·et·a, kaj post tri hor·oj ĝi est·is jam tut·e mal·varm·a ; mi
          sci·as vi·ajn far·ojn, ke vi est·as nek mal·varm·a, nek varm·eg·a; mi
          vol·us, ke vi est·u  mal·varm·a  varm·eg·a. Tial, ĉar vi est·as
          varm·et·a, kaj nek mal·varm·a nek varm·eg·a, mi el·sput·os vi·n el mi·a
          buŝ·o .

varm·ig·i

   (tr)

   1.
          Far·i varm·a; komunik·i varm·on: varm·ig·i al si la pied·ojn frap·ant·e
          la ter·on; la fajr·o brul·is tiel bel·e kaj varm·ig·is tiel agrabl·e! ;
          ek·frot·i alumet·on kaj varm·ig·i al si sur ĝi la fingr·ojn ; la
          limak·o ricev·is la permes·on sid·i sur la mur·o […] kaj varm·ig·i si·n
          en la sun·o ; varm·ig·i akv·on (ekz-e por ban·o; kpbol·ig·i akv·onpor infuz·i te·on);

   2.
          Konserv·i varm·on, impres·i kiel varm·a: en·ir·is mal·riĉ·a mal·jun·a
          hom·o, kiu est·is en·volv·it·a en grand·a ĉeval-kovr·il·o, ĉar tio
          varm·ig·as, kaj varm·on li bezon·is, ĉar ekster·e reg·is mal·varm·a
          vintr·o ; ĉu li ne est·is varm·ig·at·a per la lan·o de mi·aj ŝaf·oj? .

mal·varm·a

   1.
          Produkt·ant·a sur la palp-organ¹·ojn la karakteriz¹·an sent·um·on, kiu·n
          kaŭz·as glaci·o: mal·varm·a marmor·o, ĉambr·eg·o, land·o; en la mal·varm·a
          maten·a hor·o ; est·is terur·e mal·varm·e .

   2.
          Sen·varm·a, ne·varm·ig·it·a, ne produkt·ant·a  ne en·ten·ant·a varm·on,
          hav·ant·a tro mal·alt·an temperatur¹·on: tuj post la hejt·o la forn·o
          est·is varm·eg·a, post unu hor·o ĝi est·is jam nur varm·a, post du
          hor·oj ĝi est·is nur iom varm·et·a, kaj post tri hor·oj ĝi est·is jam
          tut·e mal·varm·a ; la ran·o ek·tuŝ·is li·n per si·a mal·varm·a mal·sek·a
          man·o la mal·varm·a radi·o de la sun·o (de la aŭtun·a sun·o, kiu ne
          varm·ig·as) mal·varm·a frunt·o; mal·varm·iĝ·i pro tro long·a atend·o en la
          strat·o.

   3.
          Sen·emoci³·a, sen·pasi·a, sen·parti·a: kiel mal·varm·a tiu vort·o, kiam ĝi
          rilat·as al tia bel·ec·o! mal·varm·a rezon¹·ad·o, diskut¹·ad·o, prudent·o,
          stil·o; mal·varm·a orator¹·o;

   4.
          Ne montr·ant·a fervor·on, favor·on al iu  io: mal·varm·a
          protekt¹·ant·o, akcept·o; li·a am·o mal·varm·iĝ·is. {indiferent·a} ,
          {ne·afabl·a} , {mal·ard³·a} .

mal·varm·e

   1.
          En mal·varm·a manier·o  cirkonstanc·o: mal·varm·e kaj traf·e juĝ·i
          afer·on; li tamen sid·is tut·e silent·e, rigid·e kaj mal·varm·e .

   2.
          Kaŭz·ant·e mal·varm·an sent·on: ĉu hodiaŭ est·as varm·e  mal·varm·e? ;
          glaci·e mal·varm·e ; se neĝ·as sur la mont·o, est·as mal·varm·e en la
          val·o .

mal·varm·o

   1.
          Stat·o karakteriz¹·at·a per mal·alt·a temperatur¹·o, mal·pli grand·a ol
          est·as normal¹·e  agrabl·e  toler·ebl·e: en la kastel·o la nobel·aj
          fi·lin·oj pro la mal·varm·o kuŝ·is en la lit·o ; dum la tag·o mi·n
          konsum·is la varm·eg·o kaj dum la nokt·o la mal·varm·o ; mal·varm~uj·o (
          {frid⁽⁺⁾~uj·o} ) . mal·varm·o kaŝ·as si·n en fend·oj . {frid⁽⁺⁾·o} , {frost·o}

   2.
          Sent·um·aĵ·o, kiu·n kaŭz·as tiu fenomen¹·o: ŝi·aj dent·oj frap·ad·is pro
          mal·varm·o ; sent·ant·e mal·varm·on en la kor·o ; mal·varm·o tra·kur·is li·n
          de la pied·oj ĝis la kap·o .

   3.
          {Sen·kompat·ec·o} , sen·emoci³·ec·o: kvar sinjor·oj ŝtel-rigard·is mi·n kun
          cert·a mal·varm·o, kaj est·iĝ·is paŭz·o ; la poet¹·o ankaŭ medit·as pri
          la propr·a intim·ec·osol·ec·o, anim·aj mal·varm·oj ; el la sam·a buŝ·o
          li blov·as varm·on kaj mal·varm·on .

mal·varm·ig·i

   (tr)

   1.
          Far·i mal·varm·a; mal·grand·ig·i varm·eg·on  varm·ec·on: mal·varm·ig·i
          trink·aĵ·on per pec·et·oj da glaci·o; (  ) blov·is si·an
          te·on, por ĝi·n iom mal·varm·ig·i ; ŝi oft·e dev·is naĝ·i sub la akv·on,
          por iom mal·varm·ig·i si·an brul·e varm·eg·an vizaĝ·on .

   2.
          Sen·fervor·ig·i, mal·entuziasm·ig·i: kiam post kelk·a temp·o ili vid·is,
          ke la mond·o est·as ankoraŭ trankvil·a, […] ili tut·e mal·varm·iĝ·is
          por la afer·o ; [la fal·o de Volapuk⁽⁺⁾·o] por long·a temp·o mal·varm·ig·is
          la mond·on por ĉia art·a lingv·o ; okaz·is io, kio mal·varm·ig·is iom
          la kred·on […] al la verd+ir·em·o de la pastr·oj .

mal·varm·eg·o

   1.
          Fort·a mal·varm·o karakteriz¹·at·a per tre mal·alt·a temperatur¹·o: la
          mal·varm·eg·o li·n frost-vund·is; la mal·varm·eg·o de la kosm⁸·a spac·o;
          kri·o-gen⁹·a motor¹·o est·as motor¹·o, kiu pov·as funkci¹·i en mal·varm·eg·o

   2.
          {Frost·o} , mal·varm·a veter·o, kiam la akv·o glaci·iĝ·as: De la tag·o,
          kiam okaz·is la unu·a Di-posed·o, Fond·int·in·o komenc·is sur·verŝ·i sur
          si·n sitel·ojn da akv·o ĉe put·o en sever·a mal·varm·eg·o ; siberi⁽⁺⁾·a
          mal·varm·eg·o .

mal·varm·et·a

          Moder·e mal·varm·a, kiu iom mal·varm·ig·as: li fum·is cigared·on sur la
          ne·ferm·it·a teras·o, kie la mal·varm·et·a aer·o est·is plen·a de la odor·o
          de oranĝ·oj kaj kariofil·oj ; la vintr·o relativ²·e mild²·as en la
          golf·o de San~francisk⁽⁺⁾·o, sed kiam en novembr⁽⁺⁾·o far·iĝ·is pli
          mal·varm·et·e, li sur·met·is T-ĉemizon, post·e pulover⁽⁺⁾·on, kaj daŭr·e
          promen·is nud·a sub la tali·o ; tie est·as pli mal·varm·et·e ol ĉi tie
          ; mal·varm·et·a blov·o de la zefir⁴·o .

mal·varm·et·o

          Lok·o  medi³·o mal·varm·et·a, stat·o de io mal·varm·et·a: [li] marŝ·is en
          la ĝarden·o dum la mal·varm·et·o de la tag·o ; en somer·o ni trov·as
          mal·varm·et·on en dens·aj arb·ar·oj .

mal·varm·um·i

   (ntr)

          Far·iĝ·i mal·san·a je mal·varm·o; ricev·i katar·on: en mal·bon·a veter·o
          oni pov·as facil·e mal·varm·um·i ; el·ir·int·e el varm·a ĉambr·o sur la
          mal·varm·an kort·on, ŝi mal·varm·um·is kaj mal·san·iĝ·is .

mal·varm·um·o

          Oft·a ne·danĝer·a {grip²·o} simil·a virus⁹·a {mal·san·o} karakteriz¹·it·a de
          simptom²·oj kiel {naz-katar·o} , kol-dolor·oj, {tus·ad·o} , foj·e {febr·o}
          : [li] dev·is kant·i, sed […] sen·kulp·ig·is si·n per mal·varm·um·o ; li
          hav·is katar·on, terur·an katar·on […], li dir·is, la mal·varm·um·o jam
          pas·os, kiam li komenc·os hak·i lign·on .

varm·eg~imun⁴·a, varm·eg+rezist⁴·a

          Kiu ne difekt·iĝ·as ĉe tre alt·aj temperatur¹·oj: la varm·eg~imun⁴·aj
          molibden⁽⁺⁾·aj aloj⁽⁺⁾·oj el·ten·as temperatur¹·ojn ĝis 1200°C.

   [artikol-versi⁹·o: 1.162 2023/10/24 09:25:54 ]
     __________________________________________________________________