vidu ankaŭ la klarigojn
vort⭑·/·o
vort⭑·o
1.
Ar⭑·et·o da⭑ parol⭑-son⭑·oj hav⭑·ant·a difin⭑·it·an signif⭑·on kaj⭑ difin⭑·it·an
{gramatik⭑·an} uz⭑·on en⭑ hom⭑·a {lingv⭑·o} : simpl⭑·a, kun·met⭑·it·a, dub⭑+senc⭑·a
vort⭑·o; uz⭑·i la⭑ ĝust⭑·an, konven⭑·an vort⭑·on; la⭑ bild¹·oj el·vok⭑·it·aj de⭑ la⭑
vort⭑·oj; vort⭑-ord⭑·o.
a)
rigard⭑·at·a kiel⭑ form⭑·o, kontrast¹·e al⭑ la⭑ ide⭑·o: mi aranĝ⭑·is
plen⭑·an dis·membr⭑·ig·on de⭑ la⭑ ide⭑·oj en⭑ mem·star⭑·ajn vort⭑·ojn,
tiel⭑ ke⭑ la⭑ tut⭑·a lingv⭑·o, anstataŭ⭑ vort⭑·oj en⭑ divers⭑·aj
gramatik⭑·aj form⭑·oj, konsist⭑·as sol⭑·e nur⭑ el⭑ sen·ŝanĝ⭑·aj vort⭑·oj
; la⭑ divers⭑·aj form⭑·oj gramatik⭑·aj, la⭑ reciprok⭑·aj rilat⭑·oj
inter⭑ la⭑ vort⭑·oj k.t.p. est⭑·as esprim⭑·at·aj per⭑ la⭑ kun·ig⭑·o de⭑
sen·ŝanĝ⭑·aj vort⭑·oj ; en⭑ ni⭑·a lingv⭑·o la⭑ vort⭑·oj plej⭑·e est⭑·as pli⭑
natur⭑·aj kaj⭑ pli⭑ bon⭑+son⭑·aj, se⭑ ili est⭑·as ne⭑ kun·lig⭑·at·aj, sed⭑
uz⭑·at·aj apart⭑·e ; en⭑ la⭑ konstru⭑·o de⭑ la⭑ vort⭑·o oni dev⭑·as
en·konduk⭑·i ĉiu·jn element¹·ojn, kiu·j neces⭑·as, sed⭑ ne⭑ pli⭑ ol⭑
kiom⭑ sufiĉ⭑·as, por⭑ el·vok⭑·i klar⭑·e kaj⭑ plen⭑·e la⭑ ide⭑·on
reprezent⭑·ot·an ; kio·n vi leg⭑·as mi⭑·a princ⭑·o? vort⭑·ojn,
vort⭑·ojn, vort⭑·ojn !
Rim.: klar⭑·ig·is, ke⭑ „la⭑ vort⭑·ojn, kiu·j est⭑·as
egal⭑·e uz⭑·at·aj en⭑ ĉiu·j civiliz⭑·it·aj lingv⭑·oj (la⭑ tiel⭑ nom⭑·at·ajn
‚fremd⭑·ajn‘ kaj⭑ ‚teĥnik³·ajn‘), mi las⭑·is tut⭑·e sen⭑ ia⭑ ŝanĝ⭑·o;
el⭑ la⭑ vort⭑·oj, kiu·j en⭑ mal·sam⭑·aj lingv⭑·oj son⭑·as mal·egal⭑·e, mi
pren⭑·is aŭ⭑ tiu·jn, kiu·j est⭑·as komun⭑·aj al⭑ du⭑ aŭ⭑ tri⭑ plej⭑
ĉef⭑·aj eŭrop⭑·aj lingv⭑·oj, aŭ⭑ tiu·jn, kiu·j aparten⭑·as nur⭑ al⭑ unu⭑
lingv⭑·o, sed⭑ est⭑·as popular²·aj ankaŭ⭑ ĉe⭑ la⭑ ali⭑·aj popol⭑·oj; en⭑
tiu·j okaz⭑·oj, kiam⭑ la⭑ don⭑·it·a vort⭑·o en⭑ ĉiu lingv⭑·o son⭑·as
ali⭑·e, mi pen⭑·is trov⭑·i vort⭑·on, kiu hav⭑·us ebl⭑·e nur⭑ signif⭑·on
proksim⭑·um·an aŭ⭑ uz⭑·on pli⭑ mal·oft⭑·an, sed⭑ est⭑·us kon⭑·at·a al⭑ la⭑
plej⭑ ĉef⭑·aj naci⭑·oj (ekzempl⭑·e, la⭑ vort⭑·o proksim⭑·a en⭑ ĉiu
lingv⭑·o son⭑·as ali⭑·e; sed⭑ se⭑ ni pren⭑·os la⭑ latin⁽⁺⁾·an plej⭑
proksim⭑·a ( ), tiam⭑ ni vid⭑·os, ke⭑ ĝi, en⭑ divers⭑·aj
ŝanĝ⭑·oj, est⭑·as uz⭑·at·a en⭑ ĉiu·j plej⭑ ĉef⭑·aj lingv⭑·oj; sekv⭑·e se⭑
mi la⭑ vort⭑·on proksim⭑·a nom⭑·os ‚ ‘, mi est⭑·os pli⭑ aŭ⭑
mal·pli⭑ kompren⭑·at·a de⭑ ĉiu kler⭑·a hom⭑·o); en⭑ la⭑ ceter⭑·aj okaz⭑·oj
mi pren⭑·ad·is ordinar⭑·e el⭑ la⭑ lingv⭑·o latin⁽⁺⁾·a, kiel⭑ lingv⭑·o
du⭑·on·e-inter·naci⭑·a (mi flank⭑·iĝ·ad·is de⭑ tiu·j ĉi⭑ regul⭑·oj nur⭑
tie, kie tio·n ĉi⭑ postul⭑·is apart⭑·aj cirkonstanc⭑·oj, kiel⭑
ekzempl⭑·e la⭑ evit⭑·o de⭑ homonim¹·oj, la⭑ simpl⭑·ec·o de⭑ la⭑
ortografi¹·o ktp.). Tia·mani¹·er·e ĉe⭑ korespond⭑·ad·o kun⭑
mez⭑·e-kler⭑·a eŭrop⭑·an·o, kiu tut⭑·e ne⭑ lern⭑·is la⭑ lingv⭑·on
inter·naci⭑·an, mi pov⭑·as est⭑·i cert⭑·a, ke⭑ li ne⭑ sol⭑·e mi·n
kompren⭑·os, sed⭑ eĉ⭑ sen⭑ bezon⭑·o tro⭑ mult⭑·e serĉ⭑·ad·i en⭑ la⭑
vort⭑·ar·o, kiu·n li uz⭑·os nur⭑ ĉe⭑ vort⭑·oj dub⭑·aj“ .
b)
(unu⭑·op·e aŭ⭑ plurope) rigard⭑·at·a kiel⭑ el⭑ {dir⭑·o} : pli⭑ bon⭑·a
est⭑·as vort⭑·o afabl⭑·a ol⭑ kuk⭑·o agrabl⭑·a ; de⭑ vort⭑·o ĝentil⭑·a ne⭑
dolor⭑·as la⭑ lang⭑·o ; atent⭑·u mi⭑·ajn vort⭑·ojn, klin⭑·u vi⭑·an orel⭑·on
al⭑ mi⭑·aj parol⭑·oj ; vort⭑·on mal·ver⭑·an virt⭑·ul·o mal·am⭑·as ; kiu
ŝpar⭑·as si⭑·ajn vort⭑·ojn, tiu est⭑·as prudent⭑·a ; per⭑ unu⭑ vort⭑·o ;
per⭑ mal·mult⭑·aj vort⭑·oj (resum⁽⁺⁾·e) ; dir⭑·i la⭑ last⭑·an vort⭑·on
(fin⭑-decid⭑·i) ; ne⭑ ven⭑·is ankoraŭ⭑ la⭑ temp⭑·o dir⭑·i la⭑ last⭑·an
vort⭑·on pri⭑ tiu·j dub⭑·aj form⭑·oj ; saĝ⭑·a kap⭑·o du⭑·on-vort⭑·on (du⭑·on·e
esprim⭑·it·an pens⭑·on) kompren⭑·as . {dir⭑·o} , {parol⭑·o^2}
{fraz¹·o^1} {silab⭑·o} {termin⭑·o} , {noci⁽⁺⁾·o}
2.
Buŝ⭑·a {promes⭑·o} : kelk⭑·aj tag⭑·oj pas⭑·is, kaj⭑ la⭑ tajlor⭑·o efektiv⭑·e
plen⭑·um·is si⭑·an vort⭑·on: li al·port⭑·is pret⭑·an surtut⭑·on ; ĉu⭑ li
efektiv⭑·e est⭑·as for⭑? […] li ten⭑·as si⭑·an vort⭑·on ; ebl⭑·e vi tim⭑·as, ke⭑
ili romp⭑·os si⭑·an vort⭑·on, ĉar⭑ vi iam⭑ aŭd⭑·is, ke⭑ promes⭑·on don⭑·it·an al⭑
perfid⭑·ul·oj oni ne⭑ plen⭑·um·as ; vort⭑·o don⭑·it·a est⭑·as kiel⭑ leĝ⭑·o ; est⭑·u
la⭑ sinjor⭑·o de⭑ vi⭑·a vort⭑·o ; je⭑ mi⭑·a vort⭑·o (vi pov⭑·as fid⭑·i, mi
cert⭑·ig·as pri⭑ tio).
3.
Ne·grand⭑·a grup⭑·o da⭑ kun⭑·e traktat¹·aj bit⁹·oj aŭ⭑ sign⭑·oj: tiu komput⁹·il·o
operaci¹·as per⭑ 32-bit⁹·aj vort⭑·oj; logik¹·a kaj¹·o por⭑ 16-bit⁹·aj vort⭑·oj ;
por⭑ tiu re·daktil⭑·a komand⭑·o ĉiu inter·spac⭑·et·a sign⭑·o-grup⭑·o est⭑·as
vort⭑·o.
Vort⭑·o
La⭑ etern⭑·a saĝ⭑·o de⭑ Di⭑·o, en·karn¹·iĝ·int·a en⭑ {Jesu³·o} : en⭑ la⭑ komenc⭑·o
est⭑·is la⭑ Vort⭑·o, kaj⭑ la⭑ Vort⭑·o est⭑·is kun⭑ Di⭑·o, kaj⭑ la⭑ Vort⭑·o est⭑·is
Di⭑·o ; la⭑ Vort⭑·o far⭑·iĝ·is karn¹·o ; Hom⭑·o, Sang⭑-frat⭑·o de⭑ Vort⭑·o la⭑ Ver⭑·a
.
vort⭑·a
Konsist⭑·ant·a el⭑ vort⭑·oj; rilat⭑·a al⭑ vort⭑·o: pro⭑ vort⭑·a lud⭑·o
(sprit⭑·aĵ·o) li eĉ⭑ patr⭑·on ne⭑ domaĝ⭑·as ; pro⭑ vort⭑·a pik⭑·o oft⭑·e
perd⭑·iĝ·as amik⭑·o ; pri·vort⭑·aj diskut¹·oj .
vort⭑·i
(x)
{Parol⭑·i} , esprim⭑·iĝ·i vort⭑-riĉ⭑·e: oni vort⭑·as kaj⭑ vort⭑·as, ekzalt⁽⁺⁾·iĝ·as
; la⭑ aŭtor⭑·o oft⭑·e-oft⭑·e-oft⭑·e promes⭑·as mal·pli⭑ vort⭑·ad·i, sed⭑ neniam⭑
plen⭑·um·as tiu·n promes⭑·on . {babil⭑·i}
vort⭑·ar·o
Ord⭑·a {kolekt⭑·o} da⭑ vort⭑·oj de⭑ lingv⭑·o aŭ⭑ fak⭑·o kun⭑ difin⭑·oj, traduk⭑·oj
aŭ⭑ ali⭑·aj lingv⭑·aj inform¹·oj: la⭑ vort⭑·ar·on mi kre⭑·is ne⭑ arbitr⭑·e, sed⭑
kiom⭑ ebl⭑·e el⭑ vort⭑·oj kon⭑·at·aj al⭑ la⭑ tut⭑·a kler⭑·a mond⭑·o; tie ĉiu
vort⭑·o si·n trov⭑·as ĉiam⭑ kaj⭑ sol⭑·e en⭑ unu⭑ konstant⭑·a form⭑·o, nom⭑·e en⭑
tiu form⭑·o, en⭑ kiu ĝi est⭑·as pres⭑·it·a en⭑ la⭑ vort⭑·ar·o; la⭑ „Fundament⭑·o
de⭑ Esperant⭑·o“ tut⭑·e ne⭑ dev⭑·as est⭑·i rigard⭑·at·a kiel⭑ la⭑ plej⭑ bon⭑·a
lern⭑·o-libr⭑·o kaj⭑ vort⭑·ar·o de⭑ Esperant⭑·o ; pro⭑ oportun⭑·ec·o al⭑ tiu·j ĉi⭑
prefiks⭑·oj kaj⭑ sufiks⭑·oj est⭑·as don⭑·it·a la⭑ signif⭑·o de⭑ mem·star⭑·aj
vort⭑·oj, kaj⭑ kiel⭑ tia·j ili est⭑·as lok⭑·it·aj en⭑ la⭑ vort⭑·ar·o.
{leksikon⭑·o}
vort⭑·ar·ist·o
{Lingv⭑·ist·o} stud¹·ant·a senc⭑·on kaj⭑ difin⭑·on de⭑ la⭑ vort⭑·oj, kompil¹·ant·a
vort⭑·ar·ojn: oni ne⭑ pov⭑·as juĝ⭑·i lingv⭑·on laŭ⭑ la⭑ vort⭑·ar·ist·oj ; tia
petr⁽⁺⁾·o, malgraŭ⭑ facil⭑+anim⭑·aj vort⭑·ar·ist·oj, kiu·j bapt⭑·as ĝi·n puding¹·o,
dev⭑·us nom⭑·iĝ·i „konglomer⁽⁺⁾·aĵ·o“ .
vort⭑·er·o
Part⭑·o de⭑ vort⭑·o, precip⭑·e senc⭑+hav⭑·a part⭑·o: mal·saĝ⭑·ul·o dir⭑·is
vort⭑·er·on, saĝ⭑·ul·o kompren⭑·as la⭑ tut⭑·an afer⭑·on ; por⭑ montr⭑·i la⭑
konsist⭑·ig·ajn vort⭑·er·ojn, en⭑ la⭑ skrib⭑·o oni pov⭑·as kun·ig⭑·i ili·n per⭑
strek⭑·et·o: sport¹·--klub⭑·o .
vort⭑·ig·i, en·vort⭑·ig·i
(tr)
Esprim⭑·i per⭑ vort⭑·oj: kiam⭑ Johan⭑·o en⭑ iu vesper⭑·o sid⭑·is hejm⭑·e kun⭑·e
kun⭑ Erik⁽⁺⁾·o, li komenc⭑·is vort⭑·ig·i si⭑·ajn sent⭑·ojn al⭑ la⭑ frat⭑·o ;
ne·vort⭑·ig·it·a kondiĉ⭑·o; tamen⭑ ŝi ne⭑ en·vort⭑·ig·is si⭑·ajn pens⭑·ojn ;
est⭑·as tre⭑ mal·facil⭑·e en·vort⭑·ig·i tiu·jn spert⭑·ojn ; [li] son⭑·as tro⭑
optimism²·e en⭑ la⭑ vort⭑·ig·o de⭑ si⭑·aj motiv¹·oj .
ne·vort⭑·ig·ebl·a
Tia, ke⭑ oni ne⭑ pov⭑·as esprim⭑·i ĝi·n per⭑ vort⭑·oj: la⭑ ne·vort⭑·ig·ebl·aj
ĝoj⭑·o kaj⭑ dolor⭑·o de⭑ li⭑·a intern⭑·o ; liliput⁽⁺⁾·os ni ĉe⭑ grand⭑·ec·'
ne·vort⭑·ig·ebl·a, antaŭ⭑ ĝi .
vort⭑·um·i
(tr)
Iel⭑ {dir⭑·i} , elekt⭑·ant·e specif⁹·ajn vort⭑·ojn por⭑ tio: tio·n mi sent⭑·is
sed⭑ ne⭑ sci⭑·is dir⭑·i, kaj⭑ la⭑ poet¹·o tio·n vort⭑·um·is por⭑ mi ; la⭑
demand⭑·o de⭑ la⭑ pli·mult⭑·o vort⭑·um·iĝ·as: „kio·n vi pov⭑·os far⭑·i por⭑ mi?“
; la⭑ respond⭑·oj est⭑·as preciz⭑·aj, klar⭑·aj kaj⭑ bon⭑·e vort⭑·um·it·aj .
vort⭑·um·o
Iu el⭑ la⭑ ebl⭑·aj esprim⭑·oj por⭑ io·n dir⭑·i: vort⭑·um·o ne⭑ ver⭑·e taŭg⭑·a ; mi
uz⭑·is la⭑ vort⭑·um·on „individu¹·a nom⭑·o“ anstataŭ⭑ „antaŭ·nom⭑·o“ ;
konstituci²·a tekst⭑·o de⭑ ĉi⭑ tia grav⭑·ec·o dev⭑·us […] trov⭑·i traf⭑·an
vort⭑·um·on ; mi⭑·a mis¹⁹²⁹·a vort⭑·um·o ja⭑ implic⁽⁺⁾·us, ke⭑ ĉiu·j islam⁽⁺⁾·an·oj est⭑·as
teror⁽⁺⁾·ist·oj ; dum⭑ la⭑ traduk⭑·ad·o ni long⭑·e cerb⭑·um·is kaj⭑ serĉ⭑·is
taŭg⭑·an vort⭑·on aŭ⭑ vort⭑·um·on .
a-vorto
{Adjektiv⭑·o} : li uz⭑·as la⭑ ankaŭ⭑ PIV-ajn⭑ termin⭑·ojn o-vortoj,
a-vortoj ; jen⭑ kio·n signif⭑·as la⭑ a-vorto _ortodoks²·a_: konform⭑·a al⭑
la⭑ tradici¹·a doktrin¹·o .
ali⭑+vort⭑·e
Re·dir⭑·ant·e la⭑ sam⭑·on per⭑ ali⭑·aj vort⭑·oj, aŭ⭑ el⭑ ali⭑·a vid⭑-punkt⭑·o: mi
ĵus⭑ re·send⭑·is al⭑ vi li·n mem⭑, ali⭑+vort⭑·e, mi⭑·an propr⭑·an kor⭑·on ;
ĉiu+jar⭑·e dum⭑ la⭑ labor⭑·o pere⭑·is dek⭑ ĝis⭑ du⭑×dek⭑ mil⭑ hom⭑·oj... ali⭑+vort⭑·e
la⭑ tomb⭑·o de⭑ postul⭑·is kvin⭑×cent⭑ mil⭑ kadavr¹·ojn ; tio·n
postul⭑·as li⭑·a antaŭ⭑·e al·pren⭑·it·a sin⁸-ten⭑·o, ali⭑+vort⭑·e antaŭ·juĝ⭑·o .
{nom⭑·e ^2} , {tio est⭑·as}
ar⭑-vort⭑·o
{Substantiv⭑·o} tia, ke⭑ ĝi⭑·a form⭑·o unu⭑+nombr⭑·a indik³·as ar⭑·on da⭑
person⭑·oj aŭ⭑ da⭑ simil⭑·aj objekt⭑·oj sam⭑+spec⭑·aj, prezent⭑·at·an kiel⭑ unu⭑
tut⭑·o: „popol⭑·o“, „foli⭑·ar·o“, „herb⭑·o“, „arme¹·o“ est⭑·as ar⭑-vort⭑·oj.
bild¹-vort⭑·ar·o
{Vort⭑·ar·o} , {leksikon⭑·o} kun⭑ klar⭑·ig·aj ilustr¹·aĵ·oj: en⭑ juli⁽⁺⁾·o aper⭑·is
Bild¹-vort⭑·ar·o en⭑ Esperant⭑·o kiu tuj⭑ komenc⭑·is furor³·i ; la⭑ „Esperant⭑·a
bild¹-vort⭑·ar·o“ de⭑ ; la⭑ Bild¹-vort⭑·ar·o hav⭑·as kelk⭑·ajn
ĉapitr⭑·ojn pri⭑ komput⁹·il·oj ; aĉet⭑·u bild¹-vort⭑·ar·on por⭑ trov⭑·i la⭑
nom⭑·ojn de⭑ la⭑ aĵ⭑·oj sur⭑ la⭑ bret⭑·oj kaj⭑ tabl⭑·oj en⭑ [vi⭑·a] ofic⭑·ej·o .
difin⭑-vort⭑·ar·o
{Vort⭑·ar·o} ordinar⭑·e unu⭑+lingv⭑·a, prezent⭑·ant·a difin⭑·ojn de⭑ kap⭑-vort⭑·oj:
est⭑·as ver⭑+ŝajn⭑·e, ke⭑ la⭑ pli·mult⭑·o de⭑ esperant⭑·ist·oj ne⭑ konsult³·as
regul⭑·e la⭑ difin⭑-vort⭑·ar·ojn de⭑ Esperant⭑·o , , ,
vort⭑·ar·o de⭑ ; est⭑·is la⭑ unu⭑·a komplet²·a difin⭑-vort⭑·ar·o
de⭑ Esperant⭑·o — kaj⭑ la⭑ last⭑·a en·hav⭑·ant·a la⭑ kap⭑-liter⭑·on „W“ .
du⭑+lingv⭑·a vort⭑·ar·o, du⭑+direkt⭑·a vort⭑·ar·o
{Vort⭑·ar·o} traduk⭑·ant·a kap⭑-vort⭑·ojn de⭑ unu⭑ lingv⭑·o al⭑ ali⭑·a, kaj⭑
ordinar⭑·e reciprok⭑·e: [la⭑] unu⭑·a libr⭑·et·o […] en·ten⭑·is […] du⭑+lingv⭑·an
vort⭑·ar·et·on el⭑ naŭ⭑×cent⭑ radik⭑·oj ; ne·komplet²·a, sed⭑ ilustr¹·a
du⭑+direkt⭑·a vort⭑·ar·o ; vort⭑·ar·o german⭑·a-esperant⭑·a de⭑ […] est⭑·as plej⭑ grand⭑·a du⭑+lingv⭑·a vort⭑·o de⭑ Esperant⭑·o .
e-vorto
{Adverb⭑·o} : e-vorto pov⭑·as rol¹·i kiel⭑ komplement²·o de⭑ verb⭑·o .
evit⭑-vort⭑·o
{Eŭfemism⁹·o} : probabl³·e „filtr⭑·ad·o“ est⭑·as evit⭑-vort⭑·o por⭑ „cenzur¹·o“
.
fak⭑-vort⭑·o
Vort⭑·o aŭ⭑ esprim⭑·o uz⭑·at·a kun⭑ difin⭑·it·a senc⭑·o en⭑ iu scienc⭑·o, art⭑·o,
meti⭑·o, {fak⭑·o} ...: fak⭑-vort⭑·oj el⭑ filozofi¹·o, natur⭑-scienc⭑·oj,
matematik¹·o ; „Fak⭑-vort⭑·oj en⭑ Esperant⭑·o“ ; „uter⭑·o“ ŝajn⭑·as al⭑ mi
lat⁴·ind·e~ven⭑·a fak⭑-vort⭑·o ; la⭑ vort⭑·oj elekt⭑·it·aj por⭑ la⭑ vort⭑·ar·et·o
est⭑·as plej⭑+part⭑·e simpl⭑·aj […], teknik³·aj fak⭑-vort⭑·oj mank⭑·as .
fak⭑-vort⭑·ar·o
Vort⭑·ar·o lim⭑·iĝ·ant·a pri⭑ la⭑ termin⭑·oj de⭑ iu fak⭑·o: poezi¹·a fak⭑-vort⭑·ar·o
; fak⭑-vort⭑·ar·oj por⭑ 50 scienc⭑·aj branĉ⭑·oj ; naŭ⭑+lingv⭑·a Inter·naci⭑·a
Ekonomik⁽⁺⁾·a Fak⭑-vort⭑·ar·o . {leksikon⭑·o^2} , {termin⭑·ar·o}
kap⭑-vort⭑·o
Vort⭑·o, kiu·n pri·skrib⭑·as aŭ⭑ koment⁹·as {artikol⭑·o} de⭑ vort⭑·ar·o aŭ⭑
enciklopedi²·o: la⭑ kap⭑-vort⭑·oj est⭑·as ord⭑·ig·it·aj sen⭑ konsider⭑·o al⭑ la⭑
fin⭑·aĵ·oj ; instru⭑·ist·in·o […] menci³·it·a per⭑ apart⭑·a kap⭑-vort⭑·o en⭑ la⭑
Enciklopedi²·o de⭑ Esperant⭑·o ; por·universitat⭑·aj matematik¹·aj
vort⭑·ar·oj kutim⭑·e en·hav⭑·as de⭑ 4 000 ĝis⭑ pli⭑ ol⭑ 70 000 kap⭑-vort⭑·ojn .
laŭ·vort⭑·e
Konform⭑·e al⭑ antaŭ⭑·e dir⭑·it·aj vort⭑·oj, sen⭑ modif³·o, kun⭑ nur⭑ minimum³·a
interpret¹·o: tut⭑·an fabel⭑·on […] ĝi memor⭑·is tut⭑·e laŭ·vort⭑·e ;
laŭ·vort⭑·a ripet⭑·o de⭑ la⭑ vort⭑·oj de⭑ la⭑ literatur⭑·ist·o ; iu slav⁽⁺⁾·o […]
vol⭑·os traduk⭑·i en⭑ Esperant⭑·on laŭ·vort⭑·e el⭑ si⭑·a naci⭑·a lingv⭑·o ;
laŭ·vort⭑·e traduk⭑·it·e .
o-vorto
{Substantiv⭑·o} : infinitiv²·o rol¹·as en⭑ Esperant⭑·o kiel⭑ o-vorto .
i-vorto rekt⭑·e deriv⁴·it·a el⭑ o-vorto .
pas⭑-vort⭑·o
Sekret⭑·a vort⭑·o inter·konsent⭑·it·a en⭑·e de⭑ lim⭑·ig·it·a grup⭑·o kaj⭑ serv⭑·ant·a
kiel⭑ re·kon⭑·il·o, por⭑ pruv⭑·i oni⭑·an rajt⭑·on tra·pas⭑·i, en·ir⭑·i, ricev⭑·i
serv⭑·on ktp: tiu·j daten⁽⁺⁾·oj est⭑·u ten⭑·at·aj en⭑ ĉifr³·it·a form⭑·o kaj⭑ est⭑·u
al·ir⭑·ebl·aj nur⭑ per⭑ pas⭑-vort⭑·o ; la⭑ dosier⁽⁺⁾·oj ne⭑ est⭑·as rekt⭑·e
al·ir⭑·ebl·aj […] nur⭑ per⭑ uz⭑·ant·o-nom⭑·o kaj⭑ pas⭑-vort⭑·o .
prunt⭑-vort⭑·o
{Vort⭑·o} pren⭑·it·a el⭑ ali⭑·a lingv⭑·o, eventual¹·e skrib⭑·e aŭ⭑ el·parol⭑·e
adapt³·it·a: la⭑ island⁸·a lingv⭑·o […] apenaŭ⭑ uz⭑·as fremd⭑·ajn
prunt⭑-vort⭑·ojn kaj⭑ esprim⭑·as ĉio·n per⭑ si⭑·aj indiĝen⁴·aj radik⭑·oj ;
parol⭑·ad·o de⭑ Filipin⁽⁺⁾·an·oj hav⭑·as mult⭑·ajn prunt⭑-vort⭑·ojn el⭑ la⭑ Hispan⭑·a
kaj⭑ la⭑ Angl⭑·a .
sen·vort⭑·e
Sen⭑ parol⭑·oj, silent⭑·e, ne⭑ don⭑·ant·e atend⭑·at·an respond⭑·on: li
sen·vort⭑·e obe⭑·is ; oni li·n port⭑·is al⭑ tomb⭑·o sen·vort⭑·e ; Mart⭑·a klin⭑·is
la⭑ kap⭑·on sur⭑ la⭑ brust⭑·on kaj⭑ sen·vort⭑·e sid⭑·is du⭑ minut⭑·ojn en⭑
profund⭑·a medit⭑·ad·o ; lip⭑·oj rid⭑·as, okul⭑·oj bril⭑·et·as kaj⭑ serĉ⭑·ad·as,
demand⭑·as sen·vort⭑·e, respond⭑·as sen·vort⭑·e .
{silent⭑·a}
unu⭑+vort⭑·e
Dir⭑·it·e per⭑ unu⭑ aŭ⭑ mal·mult⭑·aj vort⭑·oj, konciz²·e, resum⁽⁺⁾·e: la⭑ ĉef⭑·a
milit⭑·estr·o hav⭑·as nek⭑ patr⭑·on, nek⭑ infan⭑·on, unu⭑+vort⭑·e li hav⭑·as
neniu·n, nur⭑ si⭑·an arme¹·on kaj⭑ la⭑ mal·amik⭑·on ; la⭑ prez⭑·o est⭑·is tro⭑
alt⭑·a por⭑ ni, ni dev⭑·is prokrast⭑·i la⭑ aĉet⭑·on, la⭑ trans·loĝ⭑·iĝ·o kost⭑·is
mult⭑·e... unu⭑+vort⭑·e, mil⭑ da⭑ mal·facil⭑·aĵ·oj kaj⭑ mal·help⭑·oj ; {resum⁽⁺⁾·e}
, {konciz²·a} , {lakon⁽⁺⁾·a} , {mal·long⭑·a^2}
vort⭑·o-divid⭑·o
Dis·part⭑·ig·o de⭑ vort⭑·o inter⭑ la⭑ fin⭑·o de⭑ unu⭑ tekst⭑·a lini⭑·o kaj⭑ la⭑
komenc⭑·o de⭑ la⭑ tuj⁽⁺⁾+sekv⭑·a lini⭑·o, precip⭑·e en⭑ okaz⭑·o kiam⭑ en⭑ la⭑ unu⭑·a
lini⭑·o ne⭑ ebl⭑·as lok⭑·i la⭑ vic⭑·an vort⭑·on, kvankam⭑ tie ja⭑ rest⭑·as iom⭑
da⭑ spac⭑·o (strek⭑·et·o post⭑ la⭑ unu⭑·a part⭑·o fin⭑·e de⭑ la⭑ unu⭑·a lini⭑·o
indik³·as, ke⭑ la⭑ vort⭑·o est⭑·as daŭr⭑·ig·ot·a en⭑ la⭑ sekv⭑·a lini⭑·o):
bedaŭr⭑·ind·e, oni ne⭑ atent⭑·is la⭑ vort⭑·o-divid⭑·ojn: oft⭑·e ili ne⭑
elegant¹·as: , […] ;
ne·sufiĉ⭑·e profesi⭑·a en·paĝ⭑·ig·o ĝen⭑·as plur⁴+lok⭑·e, ankaŭ⭑ per⭑ mal·lert⭑·aj
vort⭑·o-divid⭑·oj . {divid⭑-strek⭑·o}
Rim. 1: Z. konsil⭑·is, ke⭑ „trans·port⭑·ant·e la⭑ vort⭑·ojn el⭑ unu⭑ lini⭑·o
en⭑ la⭑ sekv⭑·ant·an, ni ordinar⭑·e divid⭑·as ili·n per⭑ ili⭑·aj part⭑·oj
gramatik⭑·aj, ĉar⭑ ĉiu part⭑·o gramatik⭑·a en⭑ ni⭑·a lingv⭑·o prezent⭑·as
apart⭑·an vort⭑·on. Tiel⭑ ni ekzempl⭑·e divid⭑·as: „Esper-anto;
ricev-ita““.
Rim. 2: La⭑ Plen⭑·a Analiz¹·a Gramatik⭑·o don⭑·as sufiĉ⭑·e prudent⭑·ajn
rekomend⭑·ojn, kiu·j kombin⭑·as la⭑ princip⭑·ojn laŭ·morfem⁽⁺⁾·an kaj⭑
laŭ·silab⭑·an. Ĝi respekt⭑·as la⭑ prefiks⭑·ojn kaj⭑ sufiks⭑·ojn ( ), sed⭑ permes⭑·as divid⭑·i radik⭑·ojn ( ) .
vort⭑-efik⭑·o
{Vort⭑-kun·met⭑·o} : li⭑·aj ( ) disting⭑·oj de⭑ la⭑ rekt⭑·a kaj⭑ de⭑
la⭑ invers⁴·a vort⭑-efik⭑·oj est⭑·as, inter·ali⭑·e, not⭑·ind·aj ; la⭑
ĉef·element¹·o vort⭑·ig·as la⭑ antaŭ⭑·an element¹·on (la⭑ flank⭑-element¹·on),
laŭ⭑ jen⭑·aj regul⭑·oj de⭑ la⭑ "rekt⭑·a vort⭑-efik⭑·o" ; ankaŭ⭑ la⭑ mal·dekstr⭑·a
element¹·o pov⭑·as efik⭑·i al⭑ la⭑ dekstr⭑·a, difin⭑·ant·e ties⭑
vort⭑-karakter⭑·on. Tio est⭑·as la⭑ "invers⁴·a vort⭑-efik⭑·o" . Oficial⭑·a
Bulten⁵·o de⭑ la⭑ Akademi¹·o de⭑ Esperant⭑·o – N° 9, pri⭑ la⭑ demand⭑·o de⭑ La⭑
Vort⭑-far⭑·ad·o en⭑ Esperant⭑·o
vort⭑-far⭑·ad·o
Konstru⭑·ad·o de⭑ vort⭑·oj per⭑ kun·met⭑·o de⭑ vort⭑·er·oj afiks¹·aj aŭ⭑ radik⭑·aj
– {deriv⁴·ad·o} , {vort⭑-kun·met⭑·o} , {fleksi¹·o ^1} – eventual¹·e kun⭑
ŝanĝ⭑·oj en⭑ la⭑ vort⭑-element¹·oj laŭ⭑ la⭑ regul⭑·oj de⭑ koncern⭑·a lingv⭑·o: mi
kre⭑·is regul⭑·ojn por⭑ vort⭑-far⭑·ad·o kaj⭑ per⭑ tio ĉi⭑ mi en·port⭑·is
grand⭑·eg·an ekonomi¹·on rilat⭑·e la⭑ nombr⭑·on de⭑ la⭑ vort⭑·oj el·lern⭑·ot·aj ;
tiu·j ĉi⭑ natur⭑·aj vort⭑+far⭑·aj oportun⭑·aĵ·oj, kiu·jn la⭑ lingv⭑·o Esperant⭑·o
hav⭑·as ; la⭑ princip⭑·o de⭑ neces⭑·o kaj⭑ sufiĉ⭑·o laŭ⭑
est⭑·as oficial⭑·e akcept⭑·it·a de⭑ la⭑ Akademi¹·o kiel⭑ „la⭑ logik¹·a baz¹·o de⭑
la⭑ vort⭑-far⭑·ad·o en⭑ Esperant⭑·o“ . {esperant⭑·ig·o} , {land⭑-nom⭑·o} ,
{pseŭdo·prefiks⭑·o} , {pseŭdo·sufiks⭑·o} , {ne·rekt⭑·a parol⭑·o} PMEG:
Vort⭑-far⭑·ad·o
vort⭑-form⭑·o
Vort⭑·o pren⭑·it·a en⭑ iu gramatik⭑·a form⭑·o: „tabl⭑·oj“ kaj⭑ „tabl⭑·on“ est⭑·as
du⭑ vort⭑-form⭑·oj de⭑ unu⭑ sam⭑·a vort⭑·o; gramatik⭑-kontrol⭑·il·oj cel⭑·as kapt⭑·i
erar⭑·ojn […] de⭑ mal·ĝust⭑·a (eĉ⭑ se⭑ ĝust⭑·e liter⭑·um·it·a) vort⭑-form⭑·o, kiel⭑
ekzempl⭑·e konfuz⭑·o inter⭑ kaj⭑ aŭ⭑ mank⭑·o de⭑ akuzativ⭑·o ;
fleksi¹·aĵ·o est⭑·as vort⭑-form⭑·o . {fleksi¹·i}
vort⭑·o-kun·fand⭑·o, kofr¹·o-vort⭑·o, valiz⭑-vort⭑·o
Vort⭑·o kombin⭑·ant·a signif⭑·ojn de⭑ du⭑ vort⭑·oj kaj⭑ for·mit¹·a per⭑ kombin⭑·o
de⭑ komenc⭑·a part⭑·o de⭑ la⭑ unu⭑·a kun⭑ fin⭑·a part⭑·o de⭑ la⭑ du⭑·a, oft⭑·e kun⭑
sinkop¹·o ĉe⭑ la⭑ junt⁽⁺⁾·o; mal·pli⭑ oft⭑·e tem⭑·as pli⭑ simil⭑·a kombin⭑·o de⭑ pli⭑
ol⭑ du⭑ vort⭑·oj: la⭑ angl⭑·a „ “ est⭑·as valiz⭑-vort⭑·o for·mit¹·a el⭑ „
“ + „ “ (kun⭑ sinkop¹·o ĉe⭑ T); Al·gol⁽⁺⁾·o est⭑·as
valiz⭑-vort⭑·o for·mit¹·a el⭑ algoritm⁹·a Lingv⭑·o ; vort⭑·o-kun·fand⭑·oj (ankaŭ⭑
nom⭑·at·aj “kofr¹·o-vort⭑·oj”) est⭑·as ne·regul⭑·aj vort⭑-kun·met⭑·aĵ·oj, en⭑ kiu·j
la⭑ element¹·oj mal·long⭑·iĝ·is kaj⭑ kun·fand⭑·iĝ·is en⭑ kapric⭑·a manier⭑·o .
vort⭑-kun·met⭑·o
Konstru⭑·ad·o de⭑ vort⭑·oj per⭑ kun·met⭑·o de⭑ {radikal¹·oj} : post⭑ tiu
trans·pren⭑·o, nek⭑ la⭑ metr⭑·on de⭑ „Sinjor⭑·o Tade⁽⁺⁾·o“, nek⭑ la⭑
vort⭑-kun·met⭑·ojn de⭑ adjektiv⭑·o plus⁸ substantiv⭑·o ni⭑·a lingv⭑·an·ar·o
akcept⭑·as kiel⭑ normal¹·aĵ·ojn . {vort⭑-efik⭑·o} {vort⭑-far⭑·ad·o} Fundament⭑·o
de⭑ Esperant⭑·o, Ekzerc⭑·ar·o, §27 ‐ pri⭑ vort⭑·oj kun·met⭑·it·aj PMEG:
Vort⭑+far⭑·aj princip⭑·oj / 37.3. Preciz⭑·ig·aj antaŭ·element¹·oj
vort⭑·o-proviz⭑·o, vort⭑-proviz⭑·o
Ĉiom⭑ da⭑ vort⭑·oj de⭑ {lingv⭑·o^1} naci⭑·a, de⭑ region⭑·a dialekt¹·o, de⭑
profesi⭑·a fak⭑·o, de⭑ lern⭑·ej·a kurs¹·o ktp: dank⭑·' al⭑ ili (la⭑ afiks¹·oj de⭑
Esperant⭑·o) kore⁽⁺⁾·oj tre⭑ facil⭑·e konker⁴·as la⭑ vort⭑·o-proviz⭑·on de⭑
Esperant⭑·o ; antaŭ⭑ ili⭑·a efektiv⭑·ig·o […] la⭑ el·labor⭑·o de⭑ konsekvenc⭑·a
vort⭑·o-proviz⭑·o ne⭑ est⭑·as ebl⭑·a .
[artikol⭑-versi⁹·o: 1.216 2023/12/12 20:10:30 ]
__________________________________________________________________